DUAYEN

Dar Koridor

Y. Mimar ERCAN EVREN

Dönüp dolaşıp yine Acemoğlu’nun başka bir kitabına geldik. Yazılan şeyler Türkiye’yi de o kadar güzel anlatıyor ki bu düşünceleri sizlerle paylaşmadan yapamadım. Çok kitap okuyan bir ülke değiliz. Akıllı telefonlar çıktıktan sonra da iyice onların bağımlısı olduk. Gözümüz artık başka bir şey görmüyor. Bunun gibi özetler belki kitap dünyasıyla ilişkimizi biraz olsun bağlı tutabilir diye düşünüyorum.

Daron Acemoğlu ve James A. Robinson'un Dar Koridor adlı kitabı, özgürlüğün ne tamamen güçlü bir devletten ne de tamamen zayıf bir devletten doğduğunu, aksine devlet ve toplum arasında dengeli bir güç mücadelesinin sonucu olduğunu savunuyor. Kitap, bu dengenin kurulduğu ve sürdürüldüğü durumu Dar Koridor olarak tanımlıyor.

Özgürlük, güçlü bir devlet ile güçlü bir toplum arasındaki hassas denge içinde filizlenir. Devlet çok güçlenirse otokrasiye, çok zayıflarsa anarşiye yol açar. Dar Koridora girebilmek için devletin, toplumun haklarını tanıyan ve güçlendiren bir yapıya evrilmesi gerekiyor.

Leviathan'ın Dengesi: (İncil'deki Eyüp Kitabı'nda geçen ve genellikle dev bir timsah olarak tasvir edilen deniz canavarı Leviathan, Hristiyanlık içinde birleşmiş insanların gücünün metaforu olarak kullanılır. Thomas Hobbes'un aynı adlı felsefi söyleminde Leviathan, ideal bir topluluğun sembolüdür.)Yazarlar, Hobbes’un "Leviathan" kavramını kullanarak devletin düzen sağlayıcı rolüne vurgu yapar. Ancak bu Leviathan’ın toplum tarafından denetlenmesi gerekir. Kafeslenmiş Leviathan: Devletin gücü, toplumun talepleri ve kurumsal mekanizmalarla sınırlandırıldığında özgürlük mümkün olur. Despotik Leviathan: Devlet çok güçlenir ve hesap verebilirlikten uzaklaşırsa baskıcı rejimler ortaya çıkar. Yok Edilmiş Leviathan: Devletin zayıf olduğu durumlarda kaos ve güvensizlik hâkim olur.

Tarihi ve Kültürel Örnekler:

İsviçre, ABD ve İngiltere: Dar Koridor’a giren ve özgürlüğü kurumsallaştıran örneklerdir.
Çin ve Orta Doğu: Güçlü ama baskıcı devletler olarak despotik Leviathan’a örnektir.
Afganistan ve Somali: Devletin zayıf olduğu ve anarşinin hüküm sürdüğü bölgeler olarak yok edilmiş Leviathan örnekleridir.

Özgürlüğün Sürekli Mücadelesi: Yazarlar, özgürlüğün durağan değil, sürekli müzakere ve mücadele gerektiren dinamik bir süreç olduğunu vurgular.

Acemoğlu ve Robinson, özgürlüğün tesadüfi olmadığını, güçlü bir toplum ve hesap verebilir bir devlet arasındaki dengenin korunmasıyla sürdürülebileceğini savunuyor. Dar Koridor’a girmek zor, bu koridorda kalmak ise daha da zordur.