GERONTOLOJİK BAKIŞ

Yaşlı İstismarı

PROF. DR. Phil. Habil. İSMAİL TUFAN

Aşağıdaki bilgiler Dünya Sağlık Örgütü tarafından kamuoyuyla paylaşıldı. Bunlar son derece tedirgin edici bulgulara da işaret ediyor.

Bugün, tarihte ilk defa, çoğu insan 60 yaşına veya daha ileri yaşlara ulaşmayı bekleyebiliyor. Daha uzun bir yaşam, sadece yaşlı insanlar ve aileleri için değil, aynı zamanda toplumun bütünü için de önemli bir fırsat sunuyor.

Kazanılan ek yaşam yılları, yeni faaliyetlere, örneğin eğitim ya da uzun süredir ihmal edilen bir tutkuya adanma ve aynı zamanda aileye ve topluma değerli katkılar sağlamaya devam etme fırsatı sunuyor. Ancak bu fırsatların boyutu büyük ölçüde tek bir faktöre bağlıdır: Sağlık…

Sağlıklı yaşlanma, tüm hükümet mercilerini ve alanlarını ilgilendirmektedir. Sektörler arası önlemler arasında, konut seçeneklerinin genişletilmesine yönelik strateji ve programların geliştirilmesi, binalar ve ulaşım araçlarının erişilebilirliği, işyerinde yaş çeşitliliğinin teşvik edilmesi ve sosyal güvenlik sistemleri aracılığıyla, yaşlıların yoksulluktan korunması yer alıyor. Sağlıklı yaşlanma alanında ilerleme kaydetmek için, yaşa bağlı sorunlar ve eğilimler hakkında çok daha iyi bir anlayış gereklidir.

Dünya nüfusu hızla yaşlanıyor. 2015 ile 2050 yılları arasında, 60 yaş ve üstü insan sayısının 900 milyondan 2 milyara çıkacağı tahmin ediliyor (yani dünya nüfusunun %12'sinden %22'sine). Ayrıca nüfusun yaşlanması, geçmişe göre çok daha hızlı gerçekleşiyor. Örneğin Fransa, 60 yaş üstü nüfus oranındaki artışa %10’dan %20’ye uyum sağlamak için, neredeyse 150 yıla sahipti, ama bugün Brezilya, Çin ve Hindistan gibi ülkelerin aynı uyum için, sadece 20 yıldan biraz fazla zamanı vardır (WHO, 2024)[1].

Geçtiğimiz yıl 60 yaş ve üzeri her altı kişiden biri sosyal kurumlarda bir tür istismara maruz kaldı. Yaşlılara kötü muamelenin genellikle huzurevi ve bakımevi gibi tesislerde meydana geldiği bildiriliyor. COVID-19 salgını sırasında yaşlı istismarı vaka sayısı arttı.

Yaşlı istismarı ciddi fiziksel yaralanmalara ve uzun vadeli psikolojik sonuçlara neden olmaktadır. Birçok ülkede (örneğin Türkiye’de) nüfusun hızla yaşlandığı göz önüne alındığında, yaşlı istismarının artması muhtemeldir (WHO, 2024)[2].

Hastaneler, bakımevleri ve diğer uzun süreli bakım tesisleri gibi ortamlarda, sorunun boyutuna ilişkin veriler sınırlıdır. Bununla birlikte kurumsal ortamlarda yaşlı istismarına ilişkin güncel çalışmalar gözden geçirilince, personelin %64,2'sinin geçen yıl (2023) bir tür istismar gerçekleştirdiği ortaya çıktı.

Türkiye’de yaşlı istismarını araştırma olanağı neredeyse sıfıra yaklaşıyor. Aileler de kurumlar gibi, bu konu hakkında konuşmak istemiyor, toplumdan gizleniyor. Toplum da buna razı gibi. Ne duymak, ne konuşmak, ne de görmek istemediği yaşlı istismarının, bir gün herkesin bireysel sorunu haline gelebileceğini hesaba katmıyor.

[1] https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/ageing

[2] https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abuse-of-older-people