GERONTOLOJİK BAKIŞ

Öğrenmenin yaşı yok, ama öğrenende başa ihtiyaç var

PROF. DR. Phil. Habil. İSMAİL TUFAN

Yaşlanmanın ne anlama geldiğini anlamak için onu kendi başınıza deneyimlemeniz gerektiği sıklıkla söylenir. Nasreddin Hoca da ağaçtan düşünce bir hekim değil, ağaçtan düşen birinin çağrılmasını istemiştir. Bunun sebebi nedir? Çünkü yaşlıları anlamak istiyorsanız, kendiniz onların saflarında olmalısınız.

Kime sorsanız yaşlıları anladığını söyleyecek ve onların arkasında olduğunu vurgulayacaktır. Biz, arkalarında değil, onlarla yan yana, omuz omuza olmalarını isterdik. Ne yazık ki, yaşlıların ne arkasında, ne de yanında destekleyenleri yoktur. Bu durum her yaşlı için geçerli değilse de, çoğu için eskiden olduğu gibi bugün de geçerlidir.

Bunun nedenleri hakkında çok şey söylenebilir. Antikçağdan beri yaşlılar hakkında çok olumlu ve çok da olumsuz iddialar, görüşler ileri sürülmüştür. Yaşlılık her zaman çelişkili görüşlere meydan açan bir yaşam dönemi olmuştur. Övgülerle, yergilerle, onurla, onursuzlukla, bilgelikle, bilgisizlikle anılan bir kavram olmaya devam etmektedir.

Örneğin çocuklara karşı koruyucu ve sevecen davranışlara karşın, yaşlılara yönelmek doğal bir içgüdüye tekabül etmez. Ne zaman bir yaşlıyı gördüğünüzde içinizi sımsıcak duygular sardı? Gerçekçi cevap verecek olursak, böyle bir duygunun ortaya çıkma ihtimali düşüktür. Sadece ergenler ve sıradan insanlar arasında değil, daha ziyade doktorlar ve sağlık personeli arasında bile yaşlanmayla baş etme konusunda doğal bir isteksizlik vardır.

Bu neden böyledir? Çünkü bunun temelinde daha derin sebepler yer almaktadır. Yaşlı insanlarla uğraşmak, kişinin kendi kaçınılmaz kaderiyle, yani ölümle yüzleşmek demektir. Kim ölümle yüzleşmeyi, onun donuk yüzünü görmeyi ister ki? Tesadüfen cenaze levazımatçısı değilseniz, ölümle burun buruna gelmeyi istemeyeceksinizdir. Bu doğaldır, sıkılmanıza hiç gerek yoktur.

Doğal ve bilinçsiz bir psişik savunma, bizi yaşlanmakta olan insanın gerilemesi ve ölümüyle ilgili bu dayanılmaz gözlemle “çok erken” ve her gün uğraşmaktan kurtarıyor gibi görünüyor. Fakat bir de madalyonun öbür yüzüne bakalım: Buna dayanamayacağımızı, bu tür tasavvurların bizi üzeceğini söyleriz. Ancak bu sadece görünüşte olumlu, koruyucu mekanizmanın iki olumsuz dezavantajı vardır: Birincisi yaşlılar için acilen ihtiyaç duyulan yardımcıların yeterli sayıda bulunmasını engellemektedir. İkincisi ise yaşlılığa yönelik aşağılayıcı tutum, kendi yaşlılığımıza zamanında ve uygun şekilde hazırlanmamızı engellemektedir.

Bu engele uzun süreden beri dikkat çekmeye çalışıyorum. Yaşlılıktan kaçışın olmadığını sıklıkla vurguluyorum. Ondan kaçmak yerine, onunla barışmayı tavsiye ediyorum. Buna binlerce yaşlı kulak kabartıp 60+Tazelenme Üniversitesinde eğitime katıldı ve memnun kaldı.

60+Tazelenme Üniversitesi’ni hâlâ duymayanlara anımsatayım: 2016 yılında kurduğum, adını koyarken bir dut ağacının kendisini yenilemesinden, tazelemesinden esinlendiğim bir “Yaşlı Üniversitesidir”. Buraya herkes katılabilir. Şimdiye kadar 60 yaş ve üzeri kişilere eğitim veriliyordu, ama bundan böyle 50 yaş ve üzeri kişilere de bu imkân sunulmaktadır.

Öğrenmek; insanın ömür boyu sahip olduğu bir özelliğidir. İnsan her yaşta öğrenir. Bilinen ama çoğunluğun inanmadığı gibi “Akıl yaşta değil baştadır”. Şunu tavsiye ediyorum: Yaşınıza değil, başınıza bakın ve aklınızı kullanıp yaşlılıkta da eğitimden mahrum kalmayın. Öğrenen bir beyin sahibi olmak için, öğrenmeye devam etmekten başka çare yoktur. Bu ise herkeste gözlemleyemediğimiz bir durumdur.

Bilgi sayesinde kendi yaşlılığınıza daha iyi hazırlanabilirsiniz. Bu husus sadece sizi değil ailenizin tüm fertlerini de memnun edecektir. Çünkü öğrenen insan daha az hastalanma riskiyle karşı karşıya kalır, toplum yaşamından kopmaz ve yaşam memnuniyeti ve kalitesi de yükselir. Durum bu ve böyle buyuruyor Gerontoloji…