DUAYEN

Neden?

Y. Mimar ERCAN EVREN

Biliyorsunuz metal harflerle baskı yapan matbua 1450 yılında; bir Alman olan, Gutenberg tarafından bulunmuştur. Matbuanın Osmanlıda kullanılması ise 1726 da; bir devşirme olan, İbrahim Müteferrika ile başlamıştır. 276 yıllık bu gecikmenin sebebi olarak da o zamana kadar metinleri yazarak çoğaltan hattatların “işsiz kalma korkusu” olduğu söylenir.

Bu gün devletin GES (güneş enerji santralları) lere gereken önemi göstermemesinin de nedeni, Elektrik Şirketlerinin ve termik santral patronlarının gelirlerinin azalacağı korkusu olmasın?

ÜLKELERE GÖRE DÜNYADA GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİ KURULU GÜCÜ LİSTESİ

Ülke Güncelleme Kurulu Güç (MW)

1 Çin Aralık 2022 393.032

2 Amerika Birleşik Devletleri Aralık 2022 113.015

3 Japonya Aralık 2022 78.833

4 Almanya Aralık 2022 66.554

5 Hindistan Aralık 2022 63.146

6 Avusturalya Aralık 2022 26.792

7 İtalya Aralık 2022 25.083

8 Brezilya Aralık 2022 24.079

9 Hollanda Aralık 2022 22.590

10 Güney Kore Aralık 2022 20.975

11 İspanya Aralık 2022 20.518

12 Vietnam Aralık 2022 18.474

13 Fransa Aralık 2022 17.419

14 Birleşik Krallık Aralık 2022 14.412

15 Türkiye Nisan 2024 12.661

16 Polonya Aralık 2022 11.167

1 Ocak 2025'ten itibaren 2.000 m2 üzeri tüm binalara, kullanılan enerjinin en az %10'unun yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlaması zorunluluğu getirilecekti. Çok az olmasına rağmen bu da olmadı. Almanya, Japonya ve pek çok ülkede bu zorunluluk uzun zamandır var.
Türkiye bina stokunun 2053'de Net Sıfır Emisyon Binalara geçmesini planlanıyordu (Bu aslında uzak bir hedef). Uzmanlar bu tarihin 2030'lara çekilmesini doğru buluyorlar ama böyle bir çalışma yok.
Bina teknolojisinde Türkiye dünyanın çok gerisinde bulunuyor. Türkiye bina enerji verimliliğini sadece cihazlar ve izolasyonlar ile sağlamaya çalışıyor. Oysa tasarımın kendisi enerji problematiğinin çözümü için en önemli araç. Türkiye'de halen entegre tasarım yapılmıyor. Binaları halen mimarlar tasarlıyor ve sorumluluk alıyor, oysa tüm disiplinler binadan sorumlu olmalı, entegre tasarım ile enerji verimliliği sağlanmalı. Binanın tasarım boyutu enerji verimliliği için çok önemli. Yapılan düzenleme gereği, 1 Ocak 2023'ten itibaren projeleri buna göre hazırlanmayan binalara ilgili idareler tarafından ruhsat düzenlenemeyeceği söyleniyordu. Böyle bir çaba görmüyoruz.
Türkiye, inşaat sektörünü canlandırmak, bu sektörü teşvik etmek adına binalarını AB ülkelerine göre daha ucuza yapmayı tercih etti. Enerji verimliliği yönetmeliğinin devreye girmemesi ve sürekli ertelenmesi ile Türkiye bina stokunun enerji verimliliği performansı müteahhitlerin eline bırakıldı. Yap/sat yapan, yaptığı binada işletmeci veya kullanıcı olmayan yükleniciler ise istisnalar bir tarafa, Türkiye genelinde adeta enerjiyi gökyüzüne, atmosfere saçan enerji verimsiz binalar yaptılar. Burada tasarım ekipleri bir yere kadar kabahatli, çünkü onlar paralarını yüklenicilerden alan ve onlara ekonomik olarak bağımlı çalışan küçük bürolar. Neticede sözleri bir yere kadar geçerli oldu, ayrıca ülkesel zorlayıcı sınırlar olmadığından kural ihlali de yapmadılar, yönetmeliklere uydular. Tipik bina alıcısı vatandaş ise önce konuma, sonra büyüklüğe, sonra yapı kaplama malzemelerine baktı ve satın aldı. Enerji ve su tüketimine hiç kimse satın alma aşamasında bakmadı, bu bir tercih nedeni olmadı.
Türkiye'de yap sat yapan yüklenicilere iş bırakılınca kaçınılmaz ve tahmin edilebilir sonuç olarak (bu rakama dikkat edin) AB ülkelerinin 6 katı fazla enerji tüketen yapılar ile ülke donatıldı. Türkiye geneline göre AB yapıları 1/6 oranında enerji tüketiyorlar. Yani AB’de yer alan ortalama bir ailenin yıllık doğalgaz + elektrik faturası tipik bir Türk ailenin apartman dairesinin 1/6’sı kadar geliyor. Bu oran Almanya’nın güney eyaletlerinde yer alan Freiburg gibi şehirlerde 1/30 oranına çıkıyor.
Almanya’da bina m2 yapım maliyetleri 2.500-3.000€/m2 seviyesinde. Türkiye’de ise bu değer çok ama çok aşağıda, ÇŞİDB birim fiyatlarıyla kırımsız hesaplanırsa 400-500€/m2 bandında. “Yeni Yönetmelik”; aslında AB ülkelerinde 25 yıldır uygulanan, enerji verimlilik seviyesine yeni yaptığımız binalarda gelmemizi sağlayacak. Esas problemi oluşturan bu güne kadar enerji verimsiz yapılmış olan mevcut binalar ne olacağı? Sanırız bu sorunun cevabını seçimden seçime proje yapmaya çalışan devlet bürokrasisi de henüz bilmiyor.
Sanırım geçen sene çıkan bir yönetmelikle GES kerde ihtiyaçtan fazla enerjinin devlete satılma imkânı ortadan kaldırıldı. Bu GES’leri (güneş enerji santralları) teşvik eden değil köstekleyen bir karardır.
Trafoların yetersizliği; çözüm üretilmediği için, GES lerin uygulanmasını engelliyor.
Bir devlet kuruluşu olan TOKİ; her yıl binlerce konut ürettiği halde, bu konuda en ufak bir çalışma yapmıyor.
Muğla, Akbelen mevkiinde dünyada görülmemiş trajikomik bir olay yaşanıyor. Türkiye'de 1 Mart 2022'de Resmi Gazete'de yayımlanan yeni bir yönetmelikle zeytinliklerin maden projelerine açılması mümkün hale gelmişti. Aynı Mart ayının sonundaysa zeytinliklerin olduğu Akbelen'de YK Enerji tarafından 20-30 zeytin ağacının söküldüğü ve söküme direnen iki kişinin gözaltına alındığı bildirilmişti. Bütün bunlar termik santralda yakmak için “kalitesiz linyit kömürü” çıkartmak için. Hâlbuki bu santrallar yüzünden binlerce kişi hayatını kaybetmiş. Üstelik Bizim de içinde olduğumuz G7 ülkeleri 2030 yılına kadar termik santralları kaldırmaya söz vermiş durumunda. Bütün bu zararlar beş altı yıl için yapılabilir mi? En azından bu arada kaliteli kömür ithal edilemez mi? Eğer maksat iki yükleniciyi zengin etmek ise vurun “Abalıya”. Köylü toprağını ağacını korumak için direniyor, devlet askeri ve polisiyle; yüklenicileri korumak için, köylülere saldırıyor. Tam bir ironi yaşanmıyor mu?.