GERONTOLOJİK BAKIŞ

Adalet, Vicdan ve Yaşlılık

PROF. DR. Phil. Habil. İSMAİL TUFAN

Nüfusumuz 81 milyon oldu. Erkek ve kadın nüfus neredeyse eşit seviyededir. Demografik yaşlanma devam ediyor. Nüfusumuzun yaşlandığına işaret eden birkaç gösterge vardır. Bunlardan biri çocuk nüfusun azalmasıdır. Diğeri yaşlı nüfusun çoğalmasıdır.

Yaşlılık sorununa farklı perspektiflerden yaklaşılabilir. Adalet ve vicdan, bu perspektiflerden biridir. İnsan toplumu, toplum insanı yaratır. Hangi yaşta olursak olalım, insanız ve aynı anda toplumuz. Fakat yaşlıların topluma katılım olanaklarındaki kısıtlılıklar dikkat çekiyor. Yaşlılık toplumsal bir sorun olarak biyolojik yaşlanmanın sosyal anlamları olduğuna işaret ediyor.

Zenginlik, refahın paylaşımıdır. Zenginlik paylaşılmıyorsa, buna zenginleşme denilemez. Fırsat eşitliği olmadan refah paylaşımı olamaz. Yaşlıların sorunlarının çoğunu refah paylaşımındaki sorunlara indirgenebilir. Sosyal politikalar refah paylaşımının aracıdır. Yaşlanma ve yaşlılığı yapılandırma aracı ise gerontolojik bilgidir. Sosyal politika ve Gerontoloji, yaşlanma sürecinde refah paylaşımını beraber şekillendirebilir. Politik ve bilimsel olarak yapılandırılabilir süreçlerin toplamı olan yaşlanma, eğitim, gelir, sosyal güvenlik, iş, tatil, spor, eğlence, katılım, sağlık, konut, ulaşım vs. ile ilişkilidir.

İnsan topluma, toplum insana bağlıdır. Toplumun gelişmesi için insanın gelişmesi gerekir, tersi olmaz. Toplumu insan tasarlar. Fakat tasarladığı toplumdan da etkilenir ve değişir. Yaşlanma süreçlerini değiştirmek için insanın sosyal tasarımı olarak yaşlılığı değiştirmek gerekir. Toplum sosyal sistemdir. Sosyal sistem kendini tekrar tekrar yaratır. Fakat tek hücreli gibi kopyanın kopyası olarak değil. Sosyal sistem her gün kendini yaratıyor ve değişiyor. Bu durum ihtiyaçlar tarafından şekillendiriliyor. İhtiyaçlara cevap veremeyen sosyal sistem kaosa sürüklenir.

Yaşlanma, sosyal sistemimizi kaosa sürükleyecek pek çok özelliği içinde barındıran bir olgudur. Öncelikli olan yoksulluktur. Yoksulluk pek çok diğer kaos faktörünün anasıdır. Devamlı yeni risk faktörleri doğuran bir anadır. Yaşlılıkta yoksulluk ve soyutlanma, yoksulluk ve yalnızlık, yoksulluk ve hastalık, yoksulluk ve bakıma muhtaçlık arasında çok sıkı ilişkiler vardır. Bu ilişkiler modernleşme sürecinde toplumu bir örümcek ağı gibi sarmaktadır. Aile yapısındaki değişimlerle birlikte çok daha karmaşık bir sorun haline gelmektedir.

Toplumu vicdan arada tutar. Vicdan terazidir. Terazinin dengesi kaçarsa, sosyal adalet çöker ve sosyal sistem kaosa sürüklenir. Ancak insanın sosyal adalet hissini, vicdan terazisini bozmak şimdiye kadar mümkün olmamıştır. Bir süre dengesi kaçabilir, ama eninde sonunda yeniden dengeye oturur. Bu yüzden sosyal sistemlerin en önemli elementlerinden biri vicdandır. Vicdan terazisinde tartıldığında yaşlıların, vicdanımızın tolerans sınırlarını aşan durumlarını görmeyi sağlıyor. Sosyal sistemimizin yaşlıları koruma ve kollama işlevini tam manasıyla yerine getirmediği, aksaklıkları olduğu görülüyor.

Yaşlanma ve yaşlılık kalıcıdır. Bu yüzden yaşlanma ve yaşlılık ile bağlantılı olan ihtiyaçların karşılanmasına süreklilik kazandırılmalıdır. Yaşlanma ve yaşlılık bireysel sınırların ötesine taşan özellikleri nedeniyle bunu bizden talep etmektedir. Bu talebe cevap vermezsek, sosyal sistemin vicdan kantarının dengesi kaçabilir ve yeniden dengeye oturması uzun bir süreyi alabilir. Sosyal, psişik, tıbbi, ekonomik ve politik boyutlarıyla yaşlanma ve yaşlılık olguları, toplumsal gelişme ve kalkınma sürecimizi de doğrudan etkiliyor.

Vicdanlı paylaşım ve paylaşımda vicdan; paylaşımda adalet ve adaletli paylaşım arasındaki dengeleri rayına oturtmamız gereklidir. Bu konularda sorunlarımızın azaldığına dair bir işaret ve gelişme dikkat çekmiyor. Bu durum ise geleceğe umutla bakmamıza engel oluyor.