Engin Tonguç'un Ardından

Üzgünüm. hem de çok üzgünüm. Engin Tonguç gibi bir aydını yitirdiğimiz için gerçekten çok üzgünüm. 

*
Dr. Engin Tonguç, Köy Enstitüleri kuramcısı İsmail Hakkı Tonguç'un büyük oğluydu. O da tıpkı babası gibi bir halkçı insan, bir ilerici kimlikti. Cumhuriyet ilkelerini benimsemiş, bütünüyle özümsemiş, içselleştirmiş, onu yaşam biçimi haline getirmiş, yaşam boyu ilkelerinden ödün vermeden yaşamış bir Türk aydını idi. Göstermelik değil, gerçek bir cumhuriyet çocuğu, bir devrim neferiydi. Çok zeki, belleği çok güçlü, aynı anda birkaç konuyu düşünen, ama akılcı düşünen, her zaman aklın yolundan giden, onun emrettiğini yapan, her ortamda bilimi, kültür ve sanatı rehber edinen ve gereğini yapan, yapılmasını telkin eden bir olgun insandı. 
*
Ciddi görünümü, bürokrat giyinimi altında aslında esprili bir yürek taşır, ince ince, ama yerinde ve zamanında espri yapar, eleştirecekse kıyasıya eleştirir, ama sokmadan, incitmeden, yaralamadan, öper, koklar gibi eleştirirdi. 
*
Engin ağabeyin kendine özgü bir anlatım tarzı ve bakış açısı vardı. Vizyonu genişti, olayları geniş bir perspektiften ele alır, ayrıntılı biçimde değerlendirirdi. Çok değişik alanlarda derinlemesine bilgi sahibi idi. Bunu yaşam boyu öğrenme merakına ve ilgisine borçluydu. 
*
Herhangi bir konuda kendisine danıştığımızda, karşılıksız bırakmaz, ilgi gösterir, kıskanmaz, bana gerek demez, bilgi ve deneyimlerini sonuna kadar paylaşırdı. Evet çok paylaşımcı ve sapına kadar toplumcu bir insandı. 
*
Bir tıp adamı olmasına karşın, eğitim bilgesi babası İsmail Hakkı Tonguç’un genlerini taşıdığı, halkın toplu eğitimini ve kalkınmasını önemsediği için eğitimle ilgisini hiçbir zaman kesmedi, hep yol gösterici, hep kılavuz oldu. 
*
Bunu yaparken, asıl mesleği olan doktorluktan da ödün vermeden halkın sağlığı, konularına da eğildi. Çalıştığı kurumları ıslah etmeye, insanların ve kurumların sağlık masraflarını azaltmaya, daha çok sağlık kurumu açmaya ve özellikle mesleki hastalıklara yönelik sağlık kurumları oluşturmaya, uzmanlaşmaya elinden geldiğince özen gösterdi. Yetkisini hep toplum leyhine kullandı. 
*
Babası İsmail Hakkı Tonguç, çok özverili gerçek bir görev adamıydı, yapıcı, yaratıcı ve üreticiydi. Oğlu Engin Tonguç da ona çekmişti. Her ikisi de iş için, uygulama için yaratılmış kişiliklerdi.
*
Engin ağabey, hepimizin çok sevdiği, saygıda kusur etmediği bir insandı. 
*
Son görüşmemiz, İzmir’de Engin Tonguç İmece evinin açılışında YKKED genel merkezinde olmuştu. Yaşına, yorgunluğuna, hareketlerinin artık biraz yavaşlamış olmasına karşın, olması gereken her yerde olma gayreti içindeydi. İnandığı düşüncenin peşini bırakmazdı. Korkmaz, çekinmezdi. 
*
O günkü konuşmamızda, Köy Enstitüleri’ni konu edinen belgesel ya da konulu filmler çekilmiş olmasına karşın, Tonguç Baba’nın yaşamını gerçek biçimde ele alıp, değerlendiren bir filmin o güne kadar yapılmamış, yapılamamış olmasına üzüldüğümü, bunun bir eksiklik olduğunu, bu konuda da bir imece gerçekleştirip, Tonguç öğretmeni gerçekçi bir biçimde yansıtacak bir senaryonun yazılıp çekime hazırlanması gerektiğini söylediğimde, bu görüşüme saygı duyduğunu, bunun bir gün mutlaka yapılması gerektiğini söylemişti. 
*
Ben, saygıdeğer babasını ve eğitim anlayışını anlattığı “Bir Eğitim Devrimcisi İsmail Hakkı Tonguç / Yaşamı öğretisi eylemi” adlı oylumlu kitabın bu yaşamöyküsü için esaslı bir kaynak olduğunu, senaryo işini kotarabilecek en uygun kimsenin, hem oğlu, hem de onu en iyi tanıyan kimse olarak kendisinin olduğunu, bunu ancak onun başarabileceğini söylediğimde, kendisinin artık onu yapacak kadar zamanın olmadığını, kendi yerine yurtsever gençlerin bu görevi üstlenmeleri gerektiğini söyledi. Ben, bir ekip kurulmasını, enstitü felsefesine inanan herkesin böyle bir Tonguç belgeselinde ya da filminde senaryo yazım aşamasında gönüllü yer almasını, kesin gerekli buldukları noktaları belirlemelerinin ardından bir araya gelindiğinde, birlikte tartışılıp ortak değerler üzerinden gidilmesinin uygun olacağını söyledim. Bunun kendisini de memnun edeceğini, sevinerek karşılayacağını ifade etti. 
*
Senaryo hazır olduğunda, okuyup gerekli düzeltmeleri yapıp, önerilerde bulunup bulunmayacağını da sorduğumda, sağlığı elverdiği, kendini iyi hissettiği sürece bunu da seve seve yapacağını söyledi. 
*
Ne yazık ki sonraki buluşma yeri olan Çanakkale ve Mersin toplantılarına Engin ağabey gelemedi. Ben de kendi payıma yoğun bir dönemime rastladığı için Mersin toplantısına katılamadım.
*
Halbuki bir ön çalışma yapmış, ana hatlarıyla bir senarya alt yapısı oluşturmuştum. Ama görüşme gerçekleşemedi. Ne yazık ki, ölüm de yaşam kadar gerçek. İstemesek de kabullenmek zorundayız. 
*
Yeri gelmişken, bir konuşmamız sırasında, Baba Tonguç için böyle bir gerçekçi filmin yapılmasının gerekli olduğunu paylaştığımda, bunun son derece yerinde olacağı görüşünü rahmetli Başaran hocam da benimsemiş, görüşünü dile getirmişti. 
*
Söyleşilerimizi video kaydına aldığım için böyle bir konuşma metni elimde var. Şimdi geçen yıl kaybettiğimiz Mehmet Başaran da, daha yeni aramızdan ayrılan Engin Tonguç ağabey de biz daha genç kuşaklardan üzerimize düşen görevi yapmaya devam etmemizi bekliyorlar. 
*
YKKED olarak bize düşen görev, Köy enstitülerini ve Tonguç’u, toplumun çağdaş eğitim adına ihtiyaçlarını sürekli gündemde tutmak olmalıdır. Bir yandan eğitim için çağdaş, akılcı ve bilimsel seçenekler ve çözüm önerileri oluştururken, senaryo işini de yerine getirilmesi gereken bir vasiyet olarak algılamalı, tez elden gerçekleştirmeliyiz. Ergeç gereğini yapmalıyız, diye düşünüyorum. Hepimizin başı sağ olsun. Ben kişisel olarak böylesine çalışkan ve verimli insanların kesinlikle ışıklar içinde olacaklarına inanıyorum. Ortak noktalarda buluşarak, imece usulü çalışarak, aydınlık ve barış dolu bir Türkiye'yi özlem olmaktan çıkartalım. Geleceğe umutla bakalım. 
Yavuz Ali Sakarya 
Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği
Antalya Şube Başkanı