Çoban tutup aç kurtları/Yılkıya salman atları/Çınar toprağı kucaklar/Köksüz olur dam otları.“Asıl azmaz, bal kokmaz, kokarsa yağ kokar aslı katıktandır” deyişini söyleyen atalar, insanın meşrebini anlatmayı kestirmeden ne güzel becermişlerdir. Diğer bir anlatımla; “eşeğe gerdan kır demişler” ifadesinde ise hatanın, yapılan gafın tercümesini dile getirmişlerdir. Ağızdan çıkan cümlenin gücünü işaretleyen başka deyimle; “doaah vardır harman kaldırır, doaah vardır zelve kırdırır” söylemiyle ses tonunu ayarlamanın altını çizmişlerdir. Şair Hüzni Baba; “Cahil adam olmaz evliya olsa” dizelerinde kültürel açlığın, bilgi birikiminden yoksunluğun önemini mısralara yüklemiştir.
Gerçi ne kadar okursa okusun, mektepte kazandığı bilgiden öteye geçemeyen diplomalı cahiller o kadar çok ki, atgözlüğünü çıkarıp bakıldığında toplumun her kesiminde bu numunelerden yüzlerce görmek mümkündür. İşin en enteresan tarafı bu kişiler sözüm ona vitrinlik saydıkları hasletlerini nalıncı keseri gibi iyiye yontarlar. Hâlbuki onlara da “katranı kaynatsan olur mu şeker, mayası bozuklar cinsine çeker” işareti konmuştur.
Bu bağlamda, okuduğu kitapların sayısını unuturken, dağarcığına zerre alıntı katmayanlar için şöyle meselimiz var: Av esnasında kurt, tilkiye tahsil hayatıyla övünürken yılkı atına rastlarlar. Rüzgâr yeleliye saldırmak üzerelerken, doru aygır; “beni öldürmeden arka sağ ayağımın altındaki define yerini işaretleyen vesikayı inceleyiniz “der. Tilki “okuma-yazmam yok, ben mektep yüzü görmedim” deyince, özgürlüğün timsali kasılarak ileri atılır ama şakağının ortasına yediği çifteyle savrulur. Can çekişen arkadaşının başına dikilen ormanların kurnazı; “fazla okuryazarlık da bir halta yaramıyor” sözüyle, kirişi kırar
Diyet
Kör kandilim yeter bana
Kalsam kamerden uzakta
Vakıfta gül biter bana
Olsam Ahmerden uzakta
İz bırakmaz tilki karda
Kurt kocarsa kalır darda
Nefsimi salladım darda
Sırtım semerden uzakta
Girip cahilin cemine
Meyletmem adu demine
Gül dese ki gül de mine
Kalbim mermerden uzakta
Ceplerimde taş taşımam
Onmuş yarayı kaşımam
Koltukta gülüp ışımam
Boynum kemerden uzakta
Dost olur mu kurtla koyun
Olsa bir gün biter oyun
Özcan’ımı yüzüp soyun
Başım çemberden uzakta