Konyalı kadınlar ve milli mücadele yıllarında Konya

Osmanlı hükümetinin imzaladığı teslimiyet antlaşması Mondros ile İngilizler Konya tren istasyonunu kontrol etmek ve İtalyan birliğine öncülük etmek üzere 80 kişilik birlik gönderir.

Antalya, Burdur ile birlikte Konya’yı 1600 İtalyan askeri İşgal eder ve bu işgal bir yıl sürecektir.

*İtalyan Askerleri Konya merkezde gruplar halinde gezmekte, halkı aşağılamakta ve taciz etmektedirler. Nitekim Şirin Hanım Çeşmesinden su içmek isteyen bir kadını taciz edeler. Üzerine su atarlar. Bu sırada bir genç palasını çıkartarak askerlerin üzerine yürür, askerler oradan uzaklaşırlar genci valiliğe şikayet ederler. Fakat genç korunmak için Muhacir Pazarında bulunan Söylemez Konağı tarafındaki Konya Kuvay-i Milliyecilerin tarafına kaçar.

Esasında Ege, Marmara ve Trakya’ya çıkmamak üzere çöken işgalciler iç bölgelerde halkı galeyana getirmemek adına halkı katletmektense, pasif kalarak uyutmayı ve sadece gözünü korkutmayı önemserler.  İzmir işgalinde ilk gün dahi çok büyük katliamların yanında Konya gibi iç bölgelerde daha dikkatli davranırlar.

İtalyan karargahı Gazi Lisesidir. İtalyan askerleri bu olaydan sonra çoğunlukla Rum ve Ermenilerin çoğunlukta olduğu Çiftemerdiven mahallesi ve çevresinde dolaşmaya başlarlar.

*Müderris Sivaslı Ali Kemalî Efendi’nin Konya Kuvay-i Milliye örgütlenmesinde rolü büyük olur.

İtalyanlara karşı miting fikri ilk ondan çıkar. “Koca Konya 1600 İtalyan’a boyun eğerse bu vatan nasıl kurtulur?” diyerek hareketin ateşini yakar.

Konyalı kadınlar, “Anadolu Kadınları Müdafa-i Vatan Cemiyeti”nin Konya Şubesi”ni kurarlar.

Büyük bir “Kadınlar Mitingi” yapılmasını sağlarlar.

8 Ocak 1920’de 5 bin Konyalı kadın, (1923’te şehrin merkez nüfusu 53 bindir) şehitler için Şerafettin Camii’nde mevlit okutur Alaaddin Tepesi’nde miting ve konuşmalar yapar, işgalci güçlerin komutanlıklarına telgraflar çekerler. Yabancı devletlere de protestolarını ulaştırırlar.

*Bu arada Mondros teslimiyet antlaşması için tüm Anadolu yerleşim birimlerinden saraya protesto telgrafları çekilir. Ve en çok protesto telgrafı Konya/Seydişehir İlçesinden çekilir.

Ve yurdun her yerinde protesto mitingleri yapılırken diğer taraftan İngiliz ve Osmanlı hanedanının organize etiği karşı iç isyanlar, Kuvay-ı Milliye hareketi ile bastırılır.  

Konya Bölgesi İsyanlarını Organize Edenler

İngiliz, Fransız ve Ruslardan oluşan itilaf devletleri ve Mondros teslimiyet antlaşmasını imzalayan İstanbul Hükümetinin, Anadolu’nun dört bir tarafında organize ettikleri Milli Mücadele karşıtı isyanlardan Konya ve ilçeleri nasibini alsa da yerli halkın isyancılara kitlesel desteği olmaz.

Bu ayaklanmaları çıkartanlar, Konya Valisi tarafından asker toplama yetkisi verilen Delibaş Mehmet ve taraftarları, İngiliz ajanları ve İstanbul Hükümeti yöneticileri ile Konya şubesi yöneticileridir.

Ve o dönem ayaklanmalara şahit olan yerli halkın görüşleri gazetelerde yayınlanır.  

Toplama deli bozuklardan oluşmuş iç isyanlara kitlesel bir destek vermeyen Anadolu halkından eli silah tutanların hepsi cepheye gitmek üzere Kuvay-ı Milliye saflarına koşarlar. Askere gidemeyen kadın, erkek yaşlılar ellerinden geldiğince tekalifi milliye ile araç, gereç, giysi yiyecek yardımına katılırlar.  

Ve memleketim Akseki ve çevresinden Çanakkale ve milli mücadele dönemlerinde eli silah tutanların tümü askere alınır ve en fazla şehit ve gazi 2913 kişi bu yöremizden verilir.

Mehmet Akif Ersoy ve Fevzi Çakmak’ın Konya Çalışmaları

Konya ve civarı ayaklanmaların yarattığı kaos ve tedirginliğin yatıştırılması amacıyla 25 Mayıs 1920 günü TBMM bölgeye heyet gönderilmesini kararlaştırır. Birçok milletvekilinden oluşan heyette Mehmet Akif Ersoy’da yer alır.

Ankara’dan Konya’ya görevli gelen heyet gittiği yerlerde memleketin içinde bulunduğu durumunu, TBMM çalışmalarını anlatırlar.

Bu bilgilendirme çalışmaları huzursuzluğun giderilmesinde oldukça etkili olur.

Ve Milli Müdafaa Vekili Fevzi Çakmak Paşa Konya’da durumu yakından inceler ve rapor hazırlar.

Konya Neden Önemlidir?

Konya milli mücadele yıllarının lojistik merkezidir. İşgalciler tarafından bu bölgenin etkisizleştirilmesi için çok fazla sayıda ajan görevlendirilmiş, İstanbul hükümeti en etkili olabilecek kişiyi buraya Vali olarak atamıştır.

*Konya, işgal görmeyen Ankara, Kayseri Yozgat, Çankırı gibi iç Anadolu illeri ile birlikte Milli Mücadele yıllarında ordunun ihtiyaçlarının karşılandığı lojistik merkez olmuştur. Konya cepheden gelen yaralı ve hastaların tedavi gördüğü en önemli merkezlerden biri olmuştur.

*Sakarya Meydan savaşı sonrası batı cephesi karargahı Konya/Akşehir’e taşınır. Milli Mücadele planları ve hazırlıkları burada yapılır.

Kurtuluş savaşında oldukça önemli görevler üstlenen 5. Süvari Kolordusu Ilgın’da hazırlanır ve çoğunluk iaşesi Ilgın halkı tarafından karşılanır.

*Konya tren istasyonu, daha önceki yıllarda Alman İmparatorluğunca projelendirilmiş Berlin-Bağdat Demir yolları güzergahında olması lojistik desteği kolaylaştırır.

*Ülkenin dört bir tarafı işgal edildiğinden İstanbul dahil ülkenin dört bir tarafındaki pilot, makinist ve teknik insanlar Konya’da toplanırlar. Askeri depolarda bulunan birçok arızalı ve çalışmayan kamyon ve uçak, Konya’ya nakledilir.  Uzun yorucu çabalar sonucunda uçamayan 17 Uçaktan 8 uçak ve birçok kamyon çalışır hale getirilir.

*Konya’nın dünya ve Türk tarihindeki ilklerinden biri, bir gazetesinin türbe içinde çıkarılmış olmasıdır. Türbenin üç beş metrekarelik alanında matbaa kurulur. Türbe, Kuvay-i Milliyeciler tarafında olduğundan İtalyanlar buraya ilişemezler. 1920’ye kadar günlük olarak çıkan “Öğüt Gazetesi”, Konyalıların güncel bilgilere sahip olmasını sağlar.

*Konya, düşman işgalinin sınırı olarak, cephe gerisini tutan en önemli şehir olur. Başkent İstanbul, Marmara ve Ege şehirleri işgal altındadır. Cumhuriyeti kurma işi kutsal Anadolu isyan ateşini yakanlar, Anadolu içlerindendir Bozkırlarındandır, Konya Ankara Sivas Yozgat Erzurum vb bölgelerdendir.

*Savaş süresinde Konya ve civar ilçelerde toplam şehit sayısı 26 bin civarındadır.

İngiliz Ajanı “Artin Cemal”

İşgalci İtalyanlara kolaylık sağlayan, isyancıların asker toplamasına izin veren Konya Valisi, Ermeni yanlısı tutumundan dolayı yöre halkınca lakabı “Artin Cemal”dir.

Ermeni komitacılar “24 Nisan 1915 de 300 bin Ermeni katledilmiştir” derken, Konya Valisi “Artin Cemal” İttihat ve Terakkicileri kötülemek amacıyla “katledilen Ermeni sayısı 800 bindir” diye rapor eder.

Mustafa Kemal Paşa’nın Konya İlgisi

Mustafa Kemal Paşa gerek cepheden, gerekse Ankara’dan Konya ya her gelişinde büyük ilgiyle karşılanmıştır.

Mustafa Kemal Cumhuriyet dönemi Konya’yı ve Mevlana’yı yabancı konuklarına tanıtmıştır

O Mevlana hakkında “Ne zaman bu şehre gelecek olsam, içimde bir heyecan duyarım. Hz. Mevlana düşünceleriyle benliğimi sarar. O çok büyük bir dahi, çağları aşan bir yenilikçidir….”

Ve Mustafa Kemal Paşa Konya’da bir konuşmasında “ Milli amaçlara ihanet eden bedbahtlar, yine milletin iradesi ile cezalarını bulacak, hatalarını anlayacaklardır. Millet Kuvayı Milliye ile hemfikirdir” sözleri ile Konya halkına ve Türk Milletine olan güvenini dile getirmiştir.

Mustafa Kemal Paşa Milli Mücadeleye katkılarından dolayı Konya halkına  6 Ağustosta gönderdiği teşekkür telgrafında “Konya’nın muhterem memurları ve ahalisinin hakkımızda ibraz ettikleri misafirperverlik bizi pek ziyade mütehassıs etmiştir. Vilayetin hududunda pek tatlı hissiyat ile veda ederken teşekküratımızı takdim eder, bütün umuma iblağını(iletilmesini)rica ederiz” der.