Yerel seçimler yaklaşırken -Nerede kim kazanır?

Önümüzdeki yıl yerel seçimler yapılacak. 2009 seçimlerinin, DP’de yaşanan gelişmelere bağlı olarak sürprizlere gebe olduğunu hatırlatmak gerekir. 2009 seçimlerinde bugün tahmin edemediğimiz hayal kırıklıkları yaşanabilir. Buna meydan vermemek için parti yöneticilerinin ve 2009 yerel seçimlerine aday olarak hazırlananların bazı nesnel verileri dikkate alarak ona göre seçim stratejisi belirlemesi gerekiyor. Son üç dönemin yerel seçim sonuçlarını dikkate alarak yaptığımız araştırmada ortaya çıkan sonuçlar, önümüzdeki yerel seçimlerden, Antalya ve ilçelerinde sağ partilerin üstün çıkacağını gösteriyor. CHP’nin yarışta başarılı olması oylarını artırmasına olduğu kadar, sağ partiler arasındaki dengenin korunmasına, bazen de CHP lehine değişmesine bağlı.

DP anahtar parti

1999 ve 2004 yerel seçim sonuçlarının ayrıntılı bir dökümünü yapıp yorumladığımızda, önümüzdeki yıl yapılacak yerel seçimlerin sonuçları hakkında “kehanet”lerde bulunma şansı elde edebiliyoruz. 2009 seçimlerinde Büyükşehir Belediyesi’nde olduğu gibi birçok ilçede, sonuçları, partilerin mevcut oy potansiyelinden daha çok izleyecekleri seçim stratejileri, gösterecekleri adayın kabul görürlüğü ve kurulacak ittifak ya da dayanışmalar belirleyecek görünüyor. Bazı ilçelerde bazı partiler için aday konusunda çok ciddi hatalar yapılmadığı sürece belediye başkanlığı garanti sayılabilir.

Doğru politikalar izlenirse Büyükşehir’de Menderes Türel, Muratpaşa’da Evcilmen, Kepez’de Erdal Öner alternatifsiz değil.

Ancak bir noktaya dikkat çekmek gerekiyor: DP’nin Türkiye genelinde olduğu gibi Antalya’da yaşadığı krizden DP en azından mevcut gücünü koruyarak çıkmazsa işler özellikle CHP açısından zorlaşıyor. DYP Büyükşehir seçimlerinde CHP’ye yakın oy aldı. Buna rağmen Türel’li AKP seçimden başarılı çıktı. Genel seçimlerde AKP’nin oylarının birkaç puan düşmüş, CHP’nin oylarının birkaç puan yükselmiş olması CHP’nin Büyükşehir’de kazanmasının imkansız olmadığını işaret ediyor. DP’nin oylarının dibe vurması durumunda ise, DP’nin kaybettiği oyların en azından yarısını alan  AKP’nin Büyükşehir’i ikinci kez kazanması zor olmaz. DYP’nin Muratpaşa’da kaybedeceği oylar da benzer sonuçlar yaratarak Evcilmen’i koltuğundan edebilir. Aksu için çok farklı senaryolar yazılabilir olsa da AKP ve MHP önümüzdeki seçimlerin favorileri. Aksu’da oluşan karmaşık durumdan hesap hatası yapmayan partinin çıkacağını da vurgulamak gerekir.

Çevre ilçelerden Manavgat sürpriz yapabilir. İki dönemdir seçimi MHP’ye kaptıran CHP, iyi bir adayla Manavgat’ta “rövanş”ı MHP’den alabilir.

 Son iki dönemin verileri ışığında yerel seçimlerden kim nerede başarıyla çıkabilir. Sorunun cevaplarını partiler açısından aramaya Büyükşehir’den başlayabiliriz.

Türel alternatifsiz değil

Anayasa Mahkemesi AKP’yi kapatma yoluna gitmedi. AKP olası bir bölünme ihtimalini böylelikle bertaraf etmiş oldu. Tayyip Erdoğan’ın AKP içi iktidarı, bunun sonucu olarak daha da sağlamlaştı. Kamuoyundaki genel beklenti AKP’nin genel seçimlerden güçlenerek değilse bile güç kaybederek bir dönem daha başarılı çıkacağı yönünde. Yerel yönetimler açısından da psikolojik bir avantaja dönüşen bu durum, AKP’nin Antalya’daki yatırımlarına bağlı olarak Türel’i bir kez daha öne çıkarıyor. Türel’in hatalarının AKP’nin oy kaybetmesine neden teşkil ettiği gerçeği ise AKP içinde dahi konuşulan bir konu. Yüzüncü Yıl, Çallı, Ali Çetinkaya esnafının yatırımlar yüzünden batma noktasına gelmesi, birçok esnafın bu yüzden kapısına kilit vurması, yatırımların artısını eksiye dönüştürebilecek tepkiler de yarattı. Bunlara Antkart benzeri vatandaşı canından bezdiren uygulamaların doğurduğu sıkıntılar da eklenebilir. CHP ve MHP, AKP’nin Büyükşehir saltanatına son vermek için bu tür eleştirilerle 2009 seçimlerine asılacaklar. 

CHP Büyükşehir

CHP oylarını etkileyen gelişmeleri 1994 yılından bu yana inceleyelim. CHP 1994 yılında 22.164 (%10.32), SHP 18.382 (%8.56), DSP 18.351 (%8.54) oy alıyor. Üç partinin toplam oyları 58.897, yani toplam oyların %27.42’si düzeyinde. 1999 seçimlerine CHP çatısı altında CHP-SHP birlikteliği ile giriliyor. CHP’nin bu seçimlerde aldığı oy 57.275 (%21.95), DSP’nin aldığı oylar 48.347 (18.52). CHP ve DSP oyları toplam oyların %50’sini biraz geçiyor. 1999 yılında CHP’nin seçim başarısı SHP oylarını almış olmasına ve Bekir Kumbul faktörüne bağlı olduğu kadar DYP, ANAP ve MHP’nin birbirlerine yakın oy almaları, birbirlerinin oyunu “bölmüş olmaları”yla da ilgili. Buradan yola çıkarak şunu söylememizde bir mahzur olmasa gerekir: CHP’nin 99’da seçim kazanmasında o günkü konjonktürün, dolayısıyla şansın payı hiç de küçük değil.

2004 seçimlerinde CHP, DSP’nin kaybettiği oyları almış olsaydı toplam oyların %50’sinden fazlasını alır ve çok rahat seçimin galibi olurdu.    

2004 seçimlerinde sağ partilere AKP’nin de katılmış olması CHP’nin şansını daha da artırıyor görünmekteydi. Ne var ki sonuç tam tersi oldu. Seçimi AKP kazandı.

Seçimi CHP neden kaybetti sorusunun cevabı aslında seçimi AKP nasıl kazandı sorusunun cevabında gizli.

O halde Seçimi AKP nasıl kazandı sorumsuna cevap bulmaya çalışalım.

AKP ve Büyükşehir

1999 ve 2004 seçimleri karşılaştırıldığında partilerin oy dağılımlarındaki yükseliş ve düşüşler, partilerin birbirlerinden “çaldığı” oyu da göstermekteydi.

Sözünü ettiğimiz yükseliş ve düşüşler şu şekilde gerçekleşti:

AKP ilk kez katıldığı seçimde 93.388 oy (toplam oyların %34.77’sini) alarak Büyükşehir seçimlerinin birincisi oldu.

Diğer partilerin aldığı oylardaki yükseliş ya da düşüşler şu şekilde gerçekleşti:

DSP: (-) 46.479, CHP: (+) 13.778, ANAP: (-) 28.185, DYP: (+) 21.770, MHP: (-) 30.226, SHP: (+) 10.003.

AKP’nin aldığı %34.77’lik oyun nerelerden geldiğine bakmak için partilerin oylarının yüzde olarak nasıl seyrettiğine bakalım:

DSP: (-) 17.82, CHP: (+) 4.84, ANAP: (-)10.34, DYP: (+) 8.56, MHP: (-) 11.74, SHP: (+) 3.72.

2004 yılında seçime katılma oranı oldukça düşük: %65. 2004 seçimlerinde 77.223 yeni oy var. Bu oylardan 55 bin oyun kullanıldığını farz edelim.

AKP’nin aldığı yeni oyların (Büyükşehir oylarıyla aynı oranda oy aldığını düşünecek olursak) 25 bin civarında olduğunu söyleyebiliriz. Kalan 70 bin civarındaki oyu AKP kimlerden almış olabilir? ANAP ve MHP’nin kaybettiği oyların bir bölümünün (en az 20 bininin) DYP’ye gitmiş olduğunu söyleyebiliriz.

Ortaya şu çıkıyor: DSP oylarının yarıdan daha fazlasını belki de üçte ikisini 2004 seçimlerinde AKP aldı. AKP oyları içinde 2004 seçimlerinde sola verilmeyen Kürt oylarının da bulunduğunu söylemek gerekir.

AKP’nin kazanç hanesine artı puan olarak yansıyan bu oylar CHP’nin kayıp hanesinin eksi puanlarıydı.

Büyükşehir sonucu

2009 seçimlerinin Büyükşehir Belediyesi söz konusu olduğunda yarışacak üç partisi var. AKP, CHP, MHP.

AKP kendi oylarını korur, DP’nin oylarından bir bölümünü alırsa rahat kazanır. MHP’nin 2004 seçimlerinde AKP’ye emanet verdiği oylarını geri alması ve bu oylara DP oylarından ve yeni oylardan bir bölümünü eklemesi gerekir.

CHP’nin Büyükşehir’de seçim kazanması iki ayrı koşulun oluşmasına bağlı:  Bu koşulların ilki DP’nin kendini toparlayarak 2004’te aldığı oyları alması, ek olarak MHP’nin Büyükşehir oylarını artırması şeklinde; ikincisi DP’deki krizin devamı durumunda MHP’nin Büyükşehir oylarının AKP’ye yakın olması şeklinde gerçekleşebilir. Hasan Subaşı gibi ağır bir ismin DP’den aday olması ve sağdaki üç partinin birbirine yakın oy alması durumunda, “iyi aday” çıkarma koşuluna bağlı olarak CHP Büyükşehir’de seçimi alabilir.

Partiler arasında oluşacak dayanışmaların seçim kazanmada etkili bir başka faktör olacağını düşünmek her zaman doğru olmayabilir. Türkiye’deki seçmen profilinin ağırlıklı bölümü “sosyal demokrat”, “milliyetçi”, “liberal”, “köktendinci” olduğu için oy kullanan türden değil. Türkiye’de ideolojiye göre oy kullanan seçmenlerin genel seçmene oranının %20’yi geçmeyeceği söylenebilir. Büyükşehir seçimleriyle ilgili, partilerin, hesaplarını buna göre yapması daha “yararlı” olabilir.

Muratpaşa’ya dikkat

Muratpaşa’da kıyasıya bir yarış yaşanacak. Belediye başkanlığı, hiçbir parti için çantada keklik değil. 1994-99 ve 2004 seçim sonuçlarına bakarak CHP’nin Muratpaşa’da %30 civarında sol oyunun garanti olduğu kanaatine varabiliriz. Bu oylara merkez oylarından eklediği oylar kazanma şansını artıracak demektir. 2007 seçimlerinde CHP’nin Muratpaşa oylarının artmış olması da CHP’yi şanslı kılan bir başka faktör. Rakamlardan, Evcilmen’in Büyükşehir’den farklı olarak 2004 seçimlerinde DSP oylarının en az yarısını aldığı ortaya çıkıyor. Evcilmen’e tüm partilerden artı oyların geldiği geçen seçimin sonuçlarına büyüteç tutulduğunda kolayca anlaşılıyor. DYP faktörü, DYP’nin Muratpaşa’da yüksek oy alması, AKP’ye karşı CHP’yi birinci sıraya oturtan ikinci faktördü. Bu konu önümüzdeki seçimlerde CHP’nin eksi hanesine yazılacak sonuçlar üretebilir. DP’nin yaşadığı yönetim krizi Antalya’daki dengeleri tümüyle geçersiz kılacak sonuçlar yaratmaya aday. DP’de krizin aşılmadığı durumda CHP’nin Muratpaşa’daki şansı, MHP ve AKP oylarının birbirine yakın olmasına ve CHP’nin oylarını artırmasına bağlı. Muratpaşa’da seçimler, CHPaçısından, sanıldığı gibi çantada keklik değil.

Kepez ve seçimler

Kepez’de DP seçim için yine anahtar parti. DP’nin yaşadığı iç krizi atlatıp seçimlere 2004 yılındaki gücüyle katılması seçimde bazı dengelerin korunmasını sağlayacaktır. Erdal Öner’li AKP, geçen seçimde Kepez’den 40.690 (%34.70) oy aldı. AKP’yi 23.439 (%23.64) oyla DYP, 22.302 (%19.02) oyla CHP, 15.462 (%13.18) oyla MHP takip etti.

Kepez’de bir önceki seçimlere göre partilerin aldığı oylardaki azalma ya da artmalar ise şöyle:

DSP:(-) 17.257, ANAP: (-) 6.454, DYP: (+) 3.283, CHP: 4.010, MHP: (-) 8.447, HADEP: 7.436, AKP: (+) 40.690.

AKP, Kepez’de, demek oluyor ki DSP, MHP ve ANAP’tan aldığı oylara yeni oyları ekleyerek seçimi kazanmış.

CHP’nin Kepez’de seçim alması için oy oranını üçte bir oranında artırması gerekir. Bu da yeterli değil; MHP’nin oylarını ikiye katlaması, DP’nin oylarını koruması gerekir. Krizi atlatamamış DP, diğer yerlerden daha çok Kepez’de anahtar konumunda. MHP, AKP’ye verdiği emanet oylarını geri alır, DP’nin oylarının çoğunu da alırsa Mehmet Atay gibi ağır bir isimle seçimin önemli bir alternatifi olabilir. Şu anda AKP şanslı görünüyor.

Konyaaltı’nda Böcek alternatifsiz

2004 seçimlerinde Konyaaltı’nda Muhittin Böcek, 99 yılında aldığı 3.491 oyu 8.736’ya çıkararak, 6.438 oy alan AKP’nin yüzde olarak da 12 puan önünde seçimi aldı. Böcek eski partisi ANAP ve yeni partisi CHP’nin oylarıyla yetinmemiş; MHP, DSP ve DYP’nin de oylarından önemli bir bölümünü almayı başarmış. Bu seçimlerde Böcek’in aday olması durumunda olağanüstü gelişmeler olmazsa CHP Konyaaltı’nda alternatifsiz demektir.

Aksu’da her şey hesap işi

Çalkaya, Pınarlı, Aksu ve Yurtpıonar beldeleri birleştirilip ilçe yapıldı. Beldelerin oy potansiyeli 2004 seçimlerinde şöyleydi: Çalkaya: 11.992, Aksu: 5.211, Pınarlı: 6.755, Yurtpınar: 3.499.

Çalkaya’da 1999’da oyların %41’ne sahip MHP, 2004’te oyların %88.44’ünü alan AKP; Aksu’da her iki dönem de DYP’den oyların yarıya yakınını alarak kazanan (şu anda CHP’li olan) Mehmet Cirit; Pınarlı’da %68 oyla AKP’den seçim kazanıp önce CHP’ye sonra MHP’ye geçen İsa Yıldırım; Yurtpınar’da iki dönemdir MHP’den seçilen  Ali Akcan öne çıkan isimler. Aksu’da DYP’nin alternatif olmadığı bir durumda oy oranı dikkate alındığında 2004 seçimlerinde kullanılan 16.757 oyun 12.762’sini alan AKP görünüşte alternatifsiz. Ancak Aksu’da MHP’nin de etkili olduğunu unutmayalım. İsim faktörü Aksu’da parti tercihini ikinci plana düşürebilir. Seçim, belirlenen isimlere göre AKP ya da MHP’nin olabilir. Aksu’da “beldecilik” belediyeciliği belirler mi? Bu soru da anlamsız değil. Eski beldeler yeni başkanın kendi beldelerinden olmasını isterse ortaya farklı durumlar da çıkabilir. Anlayacağınız, Aksu’da hesabı doğru yapan kazanır.

Manavgat’ta CHP’nin kazanması sürpriz sayılmaz

Manavgat’ta son 20 yıldır CHP ve MHP seçimlerde yarışır. 2004 seçimlerinde bu ikisine bir üçüncüsü AKP de katıldı. 2004 seçimlerinde AKP Manavgat’ta 4.275 (oların %17.05’ini) alınca 1999 seçimlerinde oyların %47’sini alan MHP’nin aldığı oy oranı 2004 yılında %41.74’e düştü. İkinci parti CHP’nin oy oranı %26.07’den %38.40’a çıktı. MHP 1999’da 9.351 oy alırken 2004 seçimlerinde 10.467 oy alabildi. CHP aynı dönemde 5.187 olan oylarını 9.630’a yükseltti. Manavgat’ta Zeynel Şenol, (bir kısım CHP’linin yorumuna göre) “Akay Şenel’in üçüncü dönem aday olmaktan feragat etmemesi” yüzünden seçimi kazandı. Zeynel Şenol’un yeterince “eskidiği”, benzer bir akıbetin Zeynel Şenol’un aday gösterilmesi durumunda MHP’nin başına gelebileceği söyleniyor. AKP’nin iddialı bir adayla seçime girmesi durumunda MHP’nin işi zor görünüyor. Oluşacak yeni dengeler CHP’yi Manavgat’ta birinci parti yapabilir.

Alanya’da Hasan Sipahioğlu

Alanya’da ANAP’tan iki dönemdir %29.73 ve %34.26 oy oranıyla seçim kazanan Hasan Sipahioğlu, başkanlığı “rakipsiz” kazanabilmekte. Geçen dönem genel seçimlerde ANAP ve DYP’nin parlamentoya giremeyecek şekilde başarısız olması bu iki partinin bunalıma girmesine, parti kadrolarının ve tabanının heyecan yitirmesine yol açtı. AKP ve CHP, Alanya’da ANAP’ın yarısından biraz fazla oy alabilmişler. Hasan Sipahioğlu hangi partiden aday olursa Alanya’da seçimi o parti alır görünüyor.

Serik’te MHP ya da AKP

Serik’te iki dönemdir   Mehmet Habalı MHP’den belediye başkanı. 2004 yılına kadar Serik’te MHP, DYP ile yarışıyordu. 2004 seçimlerinde yarışa AKP de katıldı. DYP’nin oyu 509, MHP’nin oyu 1.761 azalırken AKP ilk kez katıldığı seçimlerde 4.628 oy aldı.  Kimin daha çok DP oyu alacağına göre Serik’te seçimi MHP ya da AKP kazanır görünüyor.

Gazipaşa’da CHP

1999’da CHP, MHP ile yarışarak seçimi aldı. 2004’te AKP üçüncü alternatif olarak MHP’yi geçti, CHP’nin oylarına yaklaştı. MHP’nin oyları 1999’da 2.539 (%27.90) iken 2004 seçiminde 1.616’ya (%16.09) düştü. Aynı dönemde CHP oylarını 2.685’ten (%29.51) 3.195’e (%31.80) çıkardı. AKP girdiği ilk seçimde 2.876 (%28.63) oy aldı. ANAP’ın 1.401, DYP’nin 622 oyunun AKP ve MHP arasında paylaşımı; bu iki partinin gösterecekleri adayların seçmen tercihini hangi yönde etkileyeceği, CHP’nin şansını artırabileceği gibi; MHP’nin az oy almasına bağlı olarak az bir ihtimal de olsa AKP’nin Gazipaşa’da seçim almasına neden olabilir. Ancak bu zayıf bir ihtimal; seçimin Gazipaşa’daki favorisi CHP.

Akseki’de banko CHP

Geçen seçimde CHP 1.116 oy alarak çeçimin birincisi olmuş. Seçimin ikincisi AKP 640 oy alabilmiş. Aradaki farkı kapatması mümkün görünmüyor. O nedenle Akseki’de banko CHP denilebilir.

Gündoğmuş DP ya da MHP’nin

Geçen seçimde DYP adayı M. Zafer Aslan oyların %44.97’sini alarak belediye başkanı olmuş. 99 seçimlerinde MHP oyların %53’ünü alarak yerel seçimlerden birinci parti olarak çıkmış. Seçim MHP ve DP arasında geçer. Gösterilecek aday AKP’yi de rakiplerden biri yapabilir. DP’nin yaşadığı kriz MHP’yi öne çıkarıyor denilebilir.

İbradı’da seçim ortada

Geçen seçimde İbradı’da oyların %35.19’unu DYP, %34.05’ini AKP, 30.76’sını CHP almış. İbradı’da seçimin üç parti açısından ortada olduğu söylenebilir.

Korkuteli’de MHP ya da AKP

Korkuteli’de geçen seçimde oyların %32.94’ünü alarak seçilen MHP ve oyların %28.03’ünü alan AKP çekişir.

Elmalı’da AKP ve MHP

Elmalı’da geçen seçimde 3.851 oy alan AKP ile 3. 816 oy alan MHP yarışır, diğer partiler seyreder.

Kumluca’da banko AKP

Kumluca’da geçen seçimde oyların % 51.22’sini alan AKP şu andaki başkanıyla alternatifsiz görünüyor.

Finike’de MHP

Finike’de 1.224 oy alan CHP ve 939 oy alan AKP’nin, 2.947 oy alarak kazanan DYP’li Nail Dülgeroğlu’nun alternatifi olması, ancak mevcut başkanın parti değiştirmesiyle mümkün olabilir.

Kaş’ta CHP burun farkıyla

Kaş’ta CHP’nin seçim kaybetmesi DYP ve AKP’nin ortak aday çıkarmasıyla mümkün olabilir. Aynı şey DYP-MHP ortaklığı için de geçerli. Bu partilerin ayrı ayrı seçime katılmaları durumunda CHP seçimi az farkla da olsa kazanır görünüyor.

Kemer’de Hasan Şeker ya da MHP

Kemer’de Hasan Şeker’i aday gösterecek parti ya da yüksek oy potansiyeline sahip MHP seçimin favorisi görünüyor.

Kalkan’da Mustafa Şalvarlı

2004 seçimlerinde DYP’den Mustafa Şalvarlı 985 oyla seçildi. İkinci parti CHP 379, üçüncü parti AKP 283 oy aldı. Kalkan’da etkili isimler dengeleri değiştirebilir. Şu anda Şalvarlı alternatifsiz görünüyor.

Antalya ve İlçeleri Belediye Başkanları

Büyükşehir: Menderes Türel (AKP).

Muratpaşa: Süleyman Evcilmen (CHP).

Kepez: Erdal Öner (AKP).

Konyaaltı: Muhittin Böcek (CHP).

Aksu: Mehmet Cirit (CHP).

Akseki: Osman Salih Çelikel (CHP).

Alanya: Hasan Sipahioğlu (ANAP).

Elmalı: Hüseyin Yapıcı (AKP).

Finike: Nail Dülgeroğlu (MHP).

Gazipaşa: Cemburak Özgenç (CHP).

Gündoğmuş: M. Zafer Arslan (DYP).

İbradı: Muharrem Kaya (DYP).

Kalkan: Mustafa Şalvarlı (DYP).

Kaş: Halil Kocaer (CHP).

Kemer: Hasan Şeker (ANAP).

Korkuteli: Adnan Uğurlu (MHP).

Kumluca: Hüsamettin Çetinkaya (AKP).

Manavgat: Zeynel Şenol (MHP).

Serik: Mehmet Habalı (MHP).