G?yaseddin Keyh?srev

Mustafa Ko?

G?yaseddin Keyh?srev

Y?llard?r ak?beti tart???lan G?yaseddin Keyh?srev Heykeli, Yavuz ?zcan Park??n?n giri?ine ?konduruldu?. K?lt?r?n hamasete yenik d??t??? bir kentin meydan(c?k)lar?na, bu t?rden ?estetik? g?r?lt?-pat?rt?lar?n m?stahak g?r?lmesini yad?rgayacak de?iliz.

Keyh?srev?in k?lt?r adaml???n? sava???l???n?n, fetih?ili?inin ?n?ne koyan, Antalya?n?n kent kimli?ine daha ?ok yak??t?ran bir anlay??la onu ele almak istedik. D?rt bir yan?m?z?n sava? ad? alt?ndaki canavarl?klarla kan g?l?ne d?n??t?r?ld??? bir co?rafyada, sava?kanl???n de?il, sava? kar??tl???n?n simgelerini ya?ad???m?z kentin bar????l kimli?ine yak??t?rd???m?z i?in, Keyh?srev?in k?lt?r adaml???n? ?ne ??karal?m istedik. Sonunda g?r?p g?rece?imiz de oydu ve Keyh?srev?in k?lt?r?m?ze bah?etti?i katk?, zorlama gerektirmeyecek denli zengindi:

?air Sultan Keyh?srev

Sel?uklu Sultanlar?nda ?iire merak ve ?iir sevgisi, Osmanl? ve ?ran Sultanlar?nda oldu?u gibi y?ksekti.

Fahreddin Behram?ah??n Nizam?-i Gencev??ye ?Mahzen??l-esr?r? adl? eseri i?in verdi?i hediyelerden sonra s?yledi?i s?zler bu sevgiyi ?ok iyi anlat?r:

?E?er ?iir ba?ar?l? olursa, hazineler ve defineler ba???lar?m. ??nk? bu manzum kitapla benim ad?m bu fani d?nyada ?l?ms?z olarak kalacak. Bu fani d?nyada ve ge?ici ?lemde unutulmadan kalmak ve ismin ebed? olarak an?lmas?, ?ok b?y?k bir itibar ve ula??lmas? zor bir ba?ar?d?r.? (?bn B?b?, 1996: 1/92, Akt. ?sl?m Ans.)

Behram?ah??n, Firdevsi?nin ??eh-n?me?si i?in s?yledikleri de bunu destekler nitelikte:

?E?er Firdevs? bu kitab?n? yazmasayd?, o devrin padi?ahlar?n?, ta? sahiplerini, ?nl? pehlivanlar?n? kim hat?rlayacakt?? Adlar?n? kim a?z?na alacakt??? (Agy, 1/93)

?airlere sahip ??kmakla kalmayan, kendisi de ?iir yazm?? olan; ad?n? Antalya tarihiyle birlikte and???m?z G?yaseddin Keyh?srev de ?iire ve ?aire Behram?ah gibi bak?yordu.

?bn B?b?, G?yaseddin Keyh?srev?in de her zaman ba???ta bulunup arma?anlar verdi?ini, bunu ?yap?lmas? gereken bir ?ey? olarak g?rd???n? s?yler. ?bn B?b?, ?airleri ?d?llendirmede a??r?ya ka?t???nda bile yapt???n?n yetersizli?inden s?z eden Keyh?srev?in, H?samedd?n S?l?r??n k?z?n?n kendisi i?in yaz?p Musul?dan g?nderdi?i kasideyi ?d?llendirmesini ??yle anlat?r:

?Bu ?iiri alan sultan, onun her beyti i?in 100 k?rm?z? dinar vermelerini buyurdu. Toplam 72 beyit oldu?u i?in hazineciler, Musul?dan gelmi? olan kasideyi getirene 7200 dinar teslim ettiler. Ayr?ca kasideyi getiren postac?ya (k?s?d) da hil?at, binek hayvan? ve 2000 dinar verdiler.? (Agy, 1/142)

R?kneddin S?leyman, ?zzeddin Keykuvas, Al?eddin Keykubad gibi G?yaseddin Keyh?srev de ?air sultanlardand?.

?bn B?b?, ?bu sultanlar?n ?airliklerinin yan?nda yaz?lan ?iirleri ele?tirip Arap?a ya da Fars?a yaz?lan eserlerin ?sl?bu hakk?nda yorum yapacak bilgi ve yetene?e sahip olduklar??n? da hat?rlat?r. R?vend??nin G?yaseddin Keyh?srev?i ?vmek i?in yazd??? bir kasidesi vard?r. G?yaseddin Keyh?srev?in, gurbete ??kt??? s?rada, Rum ?lkesinden ?am diyar?na giden ?eyh Mecd?ddin ?shak?? Konya?ya davet etmek i?in yazm?? oldu?u manzum mektup, ya?ad??? d?nemde ve sonraki d?nemlerde ?dikkat ?ekici? bulunmu?tur.

B?y?k k?lt?r hamisi

Konevi?nin babas? ?eyh Mecd?ddin ?sh?k, G?yaseddin Keyh?srev?in ?nemli dostlar?ndand?. Keyh?srev ikinci kez tahta ??kt???nda, Mecd?ddin ?shak?a mesnevi ?eklinde manzum ve h?rmet dolu bir mektup g?ndermi?, yan?na ?a??rm?? idi. Mecd?ddin ?shak, ?bn??l Arab? ile birlikte Konya?ya geldi. Keyh?srev, ?shak?? oldu?u gibi Arab??yi de ihsan ve l?t?fa bo?du. Keyh?srev?in Arab??ye hediye etti?i 100 bin dirhem de?erinde bir ev vard?. Yolda giderken bir dilenci elini uzatm??, yalvar?yordu? ?bn??l Arabi, d?nyadaki tek m?lk?n?, Sultan?n kendisine hediye etti?i evi dilenciye sadaka olarak verdi.

Evha?ddin el-Kirman?, Nas?r?ddin Mahmud (Ahi Evren), ?eyh Ebu Cafer Muhammed el-Berza?, Muhaddis Ebu?l Hasan Ali el-?skenderan?, ?eyh Hasan; ?bn??l Arab? gibi vahdet-i v?cut teorisi konusunda ?nemli isimlerdi. Keyh?srev?in Konya?ya davet edip getirtti?i ilim adamlar? aras?nda onlar da vard?. (Emine Uyumaz, Cotigo Say?: 29, S.170)

S?hreverd? hayran?

Anadolu Sel?uklu ilim hayat?nda ?nemli d???nce ak?mlar?ndan biri ??rak?lik. G?yaseddin Keyh?srev, ??rak?li?in kurucusu ?ihabeddin S?hreverd??nin d???ncelerini ?akl?na ve do?as?na uygun? bulmu?tu. S?hreverd?, Pertevn?me adl? eserini Sultana sundu. ??rak?lik, Platon?un idealar teorisinden beslenen; bir nevi (h?tt? denebilir ki ilk) Anadolu Platonculu?u idi.

Keyh?srev?in, d???ncelerini ?akl?na ve do?as?na uygun? buldu?u S?hreverd?, bu d???nceleri y?z?nden; devrin din ?limleriyle yapt??? tart??malar nedeniyle ve onlar?n k??k?rtmas? sonucu Haleb h?k?mdar? al-Malik al-Z?hir taraf?ndan idam ettirilecektir.