Yanan Ormanlar Küresel Isınmayı İki Katına Çıkarıyor

Dünyada iklim değişimi de dahil, çevre konusunda sorun yaratmadığı gibi, olumlu katkısı olan tek kaynak ağaç ya da ormandır. Çok temiz, çevresel baskısı düşük diye yaygın olarak kullandığımız doğal gazın, hatta güneş pillerinin bile çevre kalitesi üzerinde olumsuz etkileri vardır. 4-5 yıl sonra güneş panellerini yarattığı çevresel sorunları yoğun biçimde tartışıyor olma olasılığı oldukça yüksek. Oysa ağaç ya da orman, oksijen üretip karbondioksit bağlama gibi küresel iklim değişimine doğrudan olumlu katkı sağlamalarının yanında, toprak üretmek (Bakmayın siz rahmetli dostum Hayrettin Karacanın toprağın fabrikası yoktur demesine, ormanlar ve bitkiler toprak üretirler) , toprağı ve içindeki bağlı karbonu korumak, su nicelik ve niteliğini yükseltmek, ruh ve beden sağlığımızı geliştirmek, stersi azaltmak,  gibi pek çok olumlu katkısı olan değerlerdir.

Yanıncaya kadar.

Ağacı ve ormanı yanmaktan koruyacak, nitelik ve niceliğinin artmasına yol açabilecek  her önlem genelde çevre kalitesi özelde iklim değişimi üzerinde çok olumlu etkiler sağlayacaktır.

Dikkat edilirse son on yıllarda orman yangınları, tıpkı ormanların kendileri gibi, önemli yapısal değişime uğradılar. Yaşamakta olduğumuz pandemi bu değişimin katlanarak artmasına yol açtı. Neden mi? Orman içi ve bitişiğine inşa edilen her türden yapı sayısı kontrolsüz bir biçimde arttı, artıyor da ondan. Bir yandan orman içi ve bitişiğinde izin verilen tesis sayısı (taş-maden ocağı, hes, res, vb.) hızla artarken, pandemi kırsalda müstakil ev sahibi olma konusunda bir patlamaya neden oldu. Tıpkı 1980li, 90lı yıllarda orman içi ve bitişiğinde gerçekleşen turizm yatırımları ve ikinci konut patlamasında yaşandığı gibi, şimdilerde orman içi ve bitişiğinde inşa edilen konut sayısında bir patlama yaşanıyor. Orman içi ve bitişiğinde gerçekleştirilen her faaliyet, belirli kurallara uyulmadığı sürece, faaliyetin kendisinin (taş-maden ocağı, hes, res, turistik tesis, konut, vb.) olduğu kadar ormanın yanma riskini önemli ölçüde artırır. Son yıllarda orman yangınları ile birlikte duymaya alıştığımız konut yangınlarını hatırlayınız.

Doğanın, ormanın içinde konut ya da tesis sahibi olmak muhteşem bir şeydir. Ancak çok ciddi sorunlarla da baş edilmesini zorunlu kılar. Bu sorunların başında orman yangınları gelir. Orman içi ve bitişiğine inşa edilecek her türden tesisin orman yangınlarından etkilenme riskinin en düşük seviyeye düşürülmesi, yangına karşı izolasyon önlemlerinin alınması zorunludur, zorunlu hale getirilmesi ve izlenmesi gerekir.

Bu konuda ilk yazımı 1987 yılının 11 Eylül günü Milliyet Gazetesinin “Düşünenlerin Düşünceleri” köşesinde “Orman yangınları turistik tesisleri tehdit ediyor” başlığı ile yazmışım. Tesiste kullanılması gereken malzemelerden ve yapı detaylarından tesis dışında hangi bitkilerin nerelerde ve nasıl kullanılması, havuzun, araba parkının konumuna kadar uzanan önlemlerden söz etmeye çalıştığım ikazlara dikkat eden çıkmadı. Buna Orman Genel Müdürlüğü de dahil.

Yerleşim yeri orman arakesitlerine inşa edilecek tesisler için ciddi ve ayrıntılı kurallar koymuş ABD’de bu alanları etkileyen orman yangınlarının söndürülmesi masrafları karşılanamaz boyutlara ulaşmış bulunmaktadır. Deyim yerinde ise bütçe kaynaklarını kurutmuştur. Biz de de durum farklı değildir.

Maliyetinin yüksekliği bir yana, mal ve can güvenliği ormana oranla öncelikli olduğundan, olması gerektiğinden söndürme çalışmalarında öncelik almakta ve bu orman yangınlarıyla mücadelede önemli aksaklıklara neden olarak yangınların büyümesine yol açmaktadır. Yaşamakta olduğumuz, yaşayacağımız (maalesef) orman yangınlarına bu açıdan bakılması konun güvenlik ve maliyetler bakımından taşıdığı önemi kavrayabilmek için yeterli olacaktır.

Orman içi ve bitişiğinde gerçekleştirilecek her faaliyet orman yangınlarına karşı izole edilme zorunluluğu getirilmeli ve uygulanmalıdır. Yanan her bir ağacın ya da her bir metre kare ormanın küresel iklim değişimi üzerindeki olumsuz etkisi iki kat olacaktır. Ağaç ya da ormanın karbon tutma katkısı ortadan kalkarken buna karbondioksit üretme durumu eklenecektir. Diğer ekolojik artılarının da ortadan kalkacağı göz önünde bulundurulmalıdır. 

Geçtiğimiz yıllarda Avustralya’da tüm dünya kamuoyunun dikkatini çeken orman yangınları yaşandı. Yanan büyük ölçüde bu kıtaya özgü okaliptüs ormanlarıydı. Ve bizler daha çok okaliptüs ormanlarına bağımlı kualalar ile ilgilendik. Oysa bir hektarlık okaliptüs ormanı (E. Regnans, Dünya karbon bağlama şampiyonu olarak da bilinir) yılda 2 844 kg karbondioksiti bağlayabiliyor, küresel iklim değişimine önemli katkı sağlıyorken, yandığında bu oldukça yüksek olumlu katkı ortadan kalktığı gibi nerede ise aynı miktardaki karbondioksitin atmosfere eklenmesine yol açarak küresel iklim değişiminin kronikleşmesine yardımcı olabiliyor. Yani etki iki kat olarak yaşanıyor.

Sanılanın aksine, orman yangınları sorununu aşırı helikopter kullanımıyla çözmeye çalışmak sonraki yangınların daha büyük, daha şiddetli ve daha çok karbondioksit üreten yangınlara dönüştürmekten başka bir işe yaramaz. Bir başka ifade ile Helikopter kullanımını abartmak küresel iklim değişimini (ısınmayı) abartmak anlamına da gelir. Yangına dirençli orman yönetme, ki bu ormanların yangın izolasyonunun geliştirilmesi olarak da okunabilir, en uygun ve en iklim dostu yaklaşımdır. Ülkemiz bu konularda standartlar ve düzenlemeler geliştirmek, uzman kişi ve kuruluşlar yetiştirmeyi önemli bir strateji olarak hayata geçirmelidir. Tartışmamız gereken, ancak henüz uzmanlar seviyesinde bile gündemimize bile girememiş olan “Orman Yangınlarıma Uyumlu Toplum” oluşturma konusudur.

Not Bazı Okurlar olaylara tek noktadan bakıp tek doğruyu savunuyorlar. Bilim kuşkuyla bakar. Tropik Yağmur ormanlarının dünyamızın akciğerleri olduğu iddiasına bu ormanlarda 30 yıldan beri çalışan Dr. Daniel Napstad’ın verdiği yanıtı okumalılar…