Doktor Arılar’ ın Altın Hazineleri…

Doğada yaşayan her bitki ve hayvan kendi diliyle konuşur ve bizlere birçok hediye armağan eder. Derman olup sağlığımızı korurlar, iplik olup yaralarımızı kapatırlar, inci olup boynumuzu süslerler, bazen de habersiz, gizlice gelip yanağımıza öpücük kondururlar. Bazen sevinirler, bazen de gözyaşı dökerek insanları mutlu etmeye çalışırlar. Bizler de “Doğanın kanunu” deriz ve yolumuza devam ederiz.

Onlara çok şey borçluyuz. İyi ki varsınız…

Kehribara benzer ama yumuşaktır, tatlıdır, şifalıdır, değerlidir.“Tabiat Ana’ nın” bağrında yetişen çeşit- çeşit çiçeklerin, ağaçların gözyaşı damlaları, yemeklerin, tatlıların muhteşem lezzeti, organizmamızın doğal ilacıdır. Arıların,  bazen cimri davranıp vermek istemediği sarı renkli altın hazineleri, bazen de bütün bonkörlükleriyle ve muhteşem bir törenle bizlere sundukları ballardan bahsediyorum. Arıları görünce sokacak diye kaçarız ya, oysa arılar insanların en büyük dostlarıdır. Sokmaları bazen tehlikeli olsa da birçok hastalıkları tedavi ediyor. Arıların bizlere sundukları bu şifalı nimeti, elime sazı alıp türkü bile çığırsam yine de anlatamam…

           Doktor Arılar

Onlar arıyız, peteğiz, balız dediler,

Dünyanın bütün çiçeklerini fethettiler

Ballarını, sütlerini, polenlerini, 

Cimrilik yapmadan, kanımıza işlediler

Kimilerine doktor, şifa kaynağı,

Kimilerine geçim kaynağı oldular

Bazen de hiç yorulmadan il- il dolaşıp,

Siyasilerin seçim kaynağı oldular.

Azıcık kokladık, tabiat koktular,

Bir kaşık aldık ağzımızı tatlandırdılar

Yavaşça yuttuk boğazımızı yaktılar

Cildimize porselen, yaralarımıza melhem oldular

Karaciğerimizi, midemizi temizlediler

Kanımıza antioksidan, hastalıklarımıza şifa oldular

Her zaman doktorumuz, “Baş Tacımız”

En sonunda da gönlümüzde taht kurdular

                                                          Melek Halil

ARI ÇİÇEKTEN NEKTAR TOPLUYOR

Balın Tarihçesi

Tarihi belgelere göre arıcılık, ilk olarak M. Ö. 6000’ li yıllarda İspanya’ da yapılmaya başlanmış.

Eski Mısır’ da arı sembolü firavunları temsil etmiş, bal ise güneş tanrısı Ra’ nın gözyaşları olarak görülmüş.

Roma’ da bal para yerine geçiyormuş, 2 kg bala inek veya eşek alabiliyorlarmış. Tahminlere göre balı, ilaç olarak ilk kullanan kişi tıbbın babası sayılan Hipokrat olmuş.

M.Ö Anadolu’ da da bal biliniyormuş. Türkler bala arı yağı diyorlarmış ve balı en çok hastalıklara karşı koruyucu ilaç olarak kullanmışlar.

Osmanlılar döneminde çıkarılan kanunlarda baldan ve arı kovanından vergi alınıyormuş. Bal o kadar değerliymiş ki, Şemdinli balı hükümdarlara hediye olarak verilirmiş.

Balın Yapılışı ve İçeriği

Arılar çiçeklerden nektar toplamak için, kovanlarından en az 8 km uzağa gidiyorlar. Bu yüzden bal çeşitlerinin özellikleri bitki örtüsü ile bağlantılıdır. Birçok arıcı balın içeriğini zenginleştirebilmek için, arı kovanlarının yerini belirli sürelerle değiştirir. Özellikle sıcak bölgelerde sıcakların başlaması ile kovanlar yaylaya çıkarılır. Arı kolonisi, bir dişi kraliçe, birkaç yüz erkek arı ve 10- 80 bin dişi işçi arıdan oluşur. Petek örme, nektar toplama, arı sütü üretme, kovan ısısını düzenleme gibi tüm işleri işçi arılar yapıyorlar. 1 kg bal için 30 bin işçi arı, milyonlarca çiçekten nektar topluyor ve dünyanın çevresini 6 kez dolaşıyor. Bal iyi muhafaza edilirse asla bozulmaz. Balın bileşimi, üretimin yapıldığı yöredeki bitki türlerine ve üretimin yapıldığı zamana göre değişmektedir. Ancak genel ortalama olarak, balın %80'i değişik şekerlerden, %17'si sudan, %3'lük kısım başta enzimler olmak üzere, balı bal yapan ve balı değerli kılan maddelerden oluşur.

Türkiye’ de ilk olarak arıcılıkla ilgili kitabı “Ameli ve Nazari Arıcılık” 1912 yılında, Halkalı Ziraat Mektebi öğretmeni Mehmet Ali yazmıştır.

ARI VE BAL

Ballar Çiçek Balı ve Salgı Balı Olarak İkiye Ayrılır

Çiçek balı: Çeşitli bitki ve meyvelerin çiçeklerinde, yaprak sapı ve gövdelerinde bulunan nektarın, arılar tarafından toplanması ile elde edilir.

Salgı balı: Çam, kayın, meşe, ladin gibi orman ağaçları üzerinde yaşayan böceklerin salgıladığı tatlı salgıların, arılar tarafından toplanması ile elde edilir.

Bazı Bal Çeşitleri

Çiçek balı: Arının bütün çiçeklerin özünden ürettiği baldır. Çok değerli ve besleyici bir baldır. Aslında çok az çiçek kokar, eğer arı balı ıhlamur, akasya, kestane, nektarından ürettiyse bu bitkilerin kokusunu hissedebilirsiniz.

Ihlamur balı: Koyu kahve renkli, hoş kokuludur

Kestane balı: Koyu kahve renkli, biraz acı, buruk tadında, kestaneye özgü kokusu olur. Kristalleşmesi yavaştır, kristalleştiği zaman balın içinde çok ince granüller oluşur.

Yayla çiçek balı: Yüksek yaylalarda karma kır çiçeklerinden elde edilir. Açık kehribar renkli, keskin tadı, hoş kokusu var, kahvaltıların olmazsa olmazıdır.

Kekik balı: Açık altın sarısı renkli, çok güzel kokusu ve tadı olur.

Narenciye balı: Açık sarı renkli, akışkan ve çok lezzetlidir. Narinciye ağaçlarına özgü kokusu var, bol miktarda C vitamini içerir.

Pamuk balı: Arının pamuk bitkisi çiçeklerinden ürettiği baldır.  

Püren balı: Arıların maki örtüsünden (maki- geniş alanları kaplayan çalı ve ağaççık halindeki bitki topluluğudur) ürettiği baldır. Kokusu ve tadı vişne suyunu andırıyor. Püren balını en çok Avrupa ülkeleri tüketiyor.

Çam balı: Koyu kahve renkli, keskin tadı ve çam ağacına özgü kokusu var. Ülkemizde en çok kullanılan baldır. En önemli özelliği uzun süre beklediğinde kristalleşmemesi veya hiç kristalleşmemesidir.

100 gram balda: 305 kalori var

Türkiye’ de Üretilen En Değerli Ballar

Rize’ nin Anzer balı

Hakkari’ nin Şemdinli balı

Çorum’ un Hattuşa balı (organik çiçek balı)

Kars’ ın çiçek balı

Malatya’ nın yayla balı

Elazığ’ ın karakovan balı

Ardahan’ nın Posof balı

Anzer Çiçek Balı (bütün hastalıklara derman): Türkiye’ nin Karadeniz bölgesinde üretilen ve dünyada eşi benzeri bulunmayan ve sadece Rize ilinin, İkizdere ilçesine bağlı Anzer Ballı köy yaylasında, 400- 500 kır çiçeklerinden, 100’ e yakın Anzere’ e has endemik çiçeklerden elde edilen baldır.

Gerçek Anzer balı nasıl olmalı?

*Ağaçlardan, orman bitkilerinden alınan nektarın, Anzer balının içinde olmaması gerekir

*Anzer balında ıhlamur, komar çiçeği  (orman gülü), karamiş, böğürtlen, yaban mersini, akasya, erik, armut, elma, kestane, çifin, kuşburnu, çam gibi bitkilerin bulunması, balın Anzer yaylasında üretilmediğini gösterir. Anzer yaylasında bu bitkiler bulunmamaktadır

1 kg Anzer Balı Fiyatı: 550- 800 TL

Posof Beyaz Krem Balı

Ardahan’ ın Posof ilçesinin yaylalarında, meşhur Kafkas ırkı arılarının saf çiçek nektarlarından ürettikleri bir bal türüdür. Bu balın rengi beyaz ile amber rengi arasında olan açık renktedir. Tadı çok lezzetlidir, yüksek yörelerin balı olması nedeniyle çabuk kristalize olur ve krema gibidir. Uzmanlar Posof balının doğrudan kana karıştığını, kansızlığa iyi geldiğini, kanı temizlediğini, çocukların gelişim ve zekalarını, hafızalarını hızlandırdığını, kemikleri geliştirdiğini, kalp ve ülser hastalığına faydalı olduğunu, karaciğeri, sindirim organlarını onardığını, kabızlığı önlediğini, sinirleri sakinleştirdiğini söylüyorlar.

Bal Sektöründe Üretim ve Pazarlama Şekilleri

Süzme bal: Bal peteklerinden santrifüj yolu ile elde ediliyor ve kavanozlarda satılıyor. Ülkemizde en çok talep gören ve tüketilen baldır.

Petekli süzme bal: Süzme bal içerisinde petekli bal parçaları ile hazırlanıyor ve kavanozlarda satılıyor.

Sızma bal: Süzme bal elde edilirken, balı alınmış peteklerden sızdırılarak elde edilen baldır, kavanozlarda satılır.

Petekli bal: Saf balmumundan hazırlanmış temel peteklerin veya arılar tarafından yapılmış peteklerin oyuklarında toplanmış, tamamı veya büyük bölümü sırlanmış olarak satılıyor.

Pres bal: Bal peteklerinin doğrudan veya 45°C’ de ısıtılarak preslenmesi ile elde ediliyor.

Filtre edilmiş bal: Bazı yabancı maddelerin filtrasyon yolu ile uzaklaştırılması neticesinde, polen içeriği önemli miktarda azalmış baldır.

Fırıncılık balı: Endüstriyel amaçlı kullanılan, kendine özgü koku ve tada sahip olmayan, fermente edilmiş (işlem görmüş) baldır. Büyük kavanozlarda veya özel bal kutularında satılıyor.

Organik Arıcılık

Organik arıcılık, arı ürünlerinin üretimden tüketime kadar tüm aşamalarında hiçbir suni besleme ve kimyasal ilaçlama yapmadan, doğal yapısı bozulmamış, organik tarım alanlarında yapılan arıcılık faaliyetleri şeklidir.

Organik Arı Ürünleri Üretiminde Olması Gereken Şartlar

Çevrenin kalitesi, kovanların özellikleri, işleme ve depolama koşullarının uygun olması,  tarım standartlarına uygun arıcılık ürünlerinin elde edilmesi, aynı bölgede tüm tarımsal faaliyetlerin organik üretim koşullarına uygun olması gerekir.

Balın Faydaları

Mideye kuvvet veriyor, kabızlığı gideriyor, damarları açıyor, kansızlığı gideriyor, varis hastalıklarını iyileştiriyor, karaciğeri temizliyor, romatizma hastalıklarını tedavi ediyor, iştah açıyor, ağrılara iyi geliyor, diş ve diş etlerini mikroplara karşı koruyor, nezleye iyi geliyor, balgam söktürüyor, verem hastalığına şifadır, iltihapları önlüyor, yaralara, yanıklara iyi geliyor, idrar söktürüyor, gözlerin görme gücünü arttırıyor, zeka gelişimine olumlu etkisi var, terlemeyi önlüyor, ilaçların yan tesirlerini önlüyor, kolesterole düşürüyor, cildi güzelleştiriyor, saçları besliyor ve daha nice faydaları vardır.

Doğal Balla, Sahte Bal Arasındaki Farklılıklar

Doğal bal: Arıların kendi çabaları ile doğadan en saf halde bin bir çeşit bitkilerden toplayıp midelerinde kendi enzimleri ile ürettikleri bir şifa kaynağıdır. Arıların çiçeklerin özlerinden elde ettiği baldır, doğal olup olmadığını balın tadından, kokusundan, görüntüsünden anlamak çok zordur. En önemli yöntem balın analiz edilmesidir.

Şekerli bal (sahte bal): Arıcıların kovanlara yerleştirdikleri glikoz- şeker şerbetini arıların emmesini ve bunu bala çevirmesinden meydana gelen şekerli bir maddedir. Bu şekilde üretilen ballar, gerçek bal değildir.

Yapay bal (sahte bal): Şeker şuruplarına koku ve boya ilavesi ile üretilen yapay baldır. Satın aldığınız yapay bal ürünlerinin etiketlerinde, ürünün yapay bal olduğu mutlaka belirtilmelidir.

Önemli Not

Karışık uyanık bal: Bazı uyanık bal satıcıları, balın miktarını artırmak için, gerçek çam ve çiçek balına nişasta, şeker şurubu, su gibi maddeler katıyorlar ve doğal baldan medet uman insanları kandırarak gerçek bal diye hiç utanmadan pahalı fiyatlara satıyorlar.

Bazı bal üreticileri de arıya glikoz, pekmez, üzüm şurubu yedirerek sahte bal elde ediyorlar. Karışık uyanık bal ismi benim uydurmam. Aslında uydurmada değil, çünkü piyasada böyle ballar özde var, sözde yok, yani sadece ismi konulmamış.

Arı Sütü Doğadaki Bütün İlaçların “Annesi’dir”

Arısütü: 5- 16 günlük işçi bal arılarının, kraliçe arıyı beslemek için yutak altı bezlerinden salgıladıkları %100 doğal, yüksek besin değeri olan bir üründür. Arısütüyle beslenen ana kraliçe arı 7 sene yaşar ve dünyanın en fazla yumurtlayan canlısı olarak günde ortalama 3000 kez yumurtlar. Uzmanlar, arısütünün dünyanın en üstün doğal gıdası ve doğadaki bütün doğal ilaçların annesi olduğunu söylüyorlar. İçeriğinde A, B1, B2, B6, C, D, E gibi önemli vitaminler bulunmaktadır. Ayrıca, arısütünde yüksek oranda kanser hücrelerinin üremelerini engelleyen karınca asidi bulunur.

Hammaddesi: Bin bir çiçeğin balözü, çiçek poleni, enzimler, vitamin, aminoasitler ve minerallerden oluşuyor.

Rengi: Sedef görünümünde, peltemsidir.

2 GÖZ PETEK İÇİNDE ARI SÜTÜ

Arı Poleni (Uzmanlar Arı Poleninin Doğal İlaç Olduğunu Söylüyorlar)

Polen: Arılar tarafından çiçeklerden toplanır, arının arka ayaklarındaki polen sepetçiğine yüklü olarak kovana taşınır. Bazı eser elementleri, protein, mineraller ve vitaminler içerir.

Arı poleninin faydaları: Arı poleni güçlü bir besin kaynağı ve doğal bir ilaçtır. 96 çeşitten fazla besini kapsar ve bu besinlerin her biri, insanların sağlıklı yaşamını desteklemek için gerekli ve çok önemli maddelerdir. Arı poleninin %40’ı proteinden oluşur ve yaklaşık olarak tamamı herhangi bir bozulmaya uğramadan metabolizmamız tarafından kullanılır, bağışıklık sistemini güçlendirir. Alerjilere karşı dirençli olmamızda yardımcı bir maddedir. Stresle mücadelede yardımcı olur. Amino asitler, yağ asitleri ve ruh halini düzene sokacak vitaminler ve mineraller içerir. Dış etkenlere karsı hücreyi, bağışıklık sistemini koruyor, sürekli hücre yeniliyor, kan hücrelerindeki hemoglobini çoğaltıyor ve diğer hücrelere bol oksijen gelmesini sağlıyor.

100 gram Arı Poleni Fiyatı: 40- 80 TL

Propolis (Arı reçinesi- Doğal antibiyotik)

İşçi arıların, yavru arıları ve kendilerini, çeşitli mikroorganizmalardan korumak için bitkilerin yaprak, gövde, tomurcuk kısımlarından topladığı, bitki nektarlarını, salgı bezlerinden salgılanan enzimler ile biyokimyasal değişikliğe uğratarak oluşturdukları

reçinemsi bir maddedir.  

Propolisin Faydaları: Bağışıklık sisteminin güçlenmesine, sindirim sistemi rahatsızlıklarına, iltihaplanmalara, enfeksiyonlara, ülser, kolit, tüberküloz gibi hastalıklara çok büyük faydası var.

Sahte Balla Gerçek Bal Arasındaki Bazı Farklılıklar

*Gerçek bal glikoz, sakarin, su, vitaminler ve minerallerden oluşuyor

*Sahte bal soğuk ortamlarda kristalleşmez, gerçek bal kristalleşir (kristalleşme, balın içerisinde bulunan “polen” adı verilen çiçek tozlarından kaynaklanır, bu durum balın doğal olduğunu gösterir)

Sahte bal, gerçek bala göre ağırlık bakımından daha hafiftir, ağırlığı aynı gramajda olan balları tartarsanız anlarsınız

*Sahte, glikozlu bal, gerçek bala göre daha çok sulu kıvamda, gerçek balsa koyu kıvamda olur

*Sahte bal, gerçek bala nazaran daha açık renkte ve daha şeffaf olur

*Sahte bal,  gerçek bala göre çok daha tatlı olur

*Sahte balı bir tatlı kaşığı içinde ocağın ateşine tuttuğunuzda içindeki su çok çabuk buharlaşır, çabuk yanar ve rengi kararır, gerçek bal ise geç yanar ve akışkan olur

*Sahte balı tattığınızda tek bir tat alırsınız, gerçek balda ise birkaç kokuyu, tadı birden alırsınız

Bal Neden Kristalleşir? (Halk Arasında Şekerlenme Denir)

Genellikle en çok ve çabuk kristalleşen süzme ve sızma çiçek ballarıdır ve insanlar bu balın sahte bal olduğunu düşünürler. Oysa uzmanlar sahte balların içinde doğal özler bulunmadığı için, uzun süre kristalleşmeden kalabildiğini, gerçek balın kristalleşmesinin çok doğal olduğunu söylüyorlar ve nedenini şöyle açıklıyorlar; balın kristalleşmesinde en önemli sebepler, çiçeklerin türü, nektarlarda bulunan glikoz moleküllerinin, polen ve diğer partiküllerin miktarı, saklanılan mekanın nem ve sıcaklık derecesi, ambalaj kaplarının içeriğidir. Kristalleşme için en uygun oda sıcaklığı 14°C civarıdır, 10°C’ in altındaki sıcaklıkta ve 26°C' in üzerindeki sıcaklıkta kristalleşme yavaşlar. Kristalleşmiş balın tüketilmesi, sağlık açısından zararlı değildir. Hatta bazı gelişmiş ülkeler, kristalleşmiş balları "krem bal" olarak çok tüketiyorlar. Nem oranı %17'nin altında saklanan bal fermente olmaz, nem oranı %20'nin üzerinde saklanan bal ise çabuk fermente olur ve bu durum balın tadının bozulmasına, acılaşmasına sebep oluyor.

Bal Alırken Dikkat Etmeniz Gereken Püf Noktalar

*Kapalı ambalajlarda, güvenilir markalı balları satın alın, kapalı markalı ballarda riski üreten şirket taşır, açık satılan ballarda ise hiçbir şeyi ispat edemezsiniz

*Aldığınız balın üzerindeki etiketi iyice okuyun, bazen dikkatsizlik yüzünden bal diye, bal aromalı şurup alabilirsiniz

*Bal ambalajında dolum, son kullanma tarihi, firma adı, adresi, telefonu, ambalajın üzerinde, kavanoz ise kapağının üzerinde garanti bandı olmalıdır

*Güvenli gerçek balı Arıcılar Birliği’nin paketleme tesislerinden alabilirsiniz

*Sızma veya süzme bal alırsanız daha iyi olur, petek bal aldığınızda onu süzseniz bile, bir bölümü yine petekte kalır, bu durumda balınız fire vermiş olur

Bal Nasıl Muhafaza Edilmeli

*Karanlık, nem olmayan, serin ortamlarda saklanılmalıdır

*Kavanozun kapağı her zaman sıkı bir şekilde kapalı olmalıdır, aksi takdirde bal nem alır ve çabuk bozulur

*Kristalleşme meydana geldiği zaman balı, benmari usulü 45°C’ de ısıtırsanız eski haline dönecektir

*Isıtma sıcaklığı 45°C’ in üzerine çıkarsa bal besin değerini kaybeder

Balın Yiyecek ve İçeceklerde Kullanım Şekli

*Ana yemek soslarında, etlerin terbiyesinde kullanabilirsiniz

*Salata ve meze soslarında kullanabilirsiniz

*Bazı sulu yemeklerde, zeytinyağlı yemeklerde şeker yerine bal koya bilirsiniz

*Tatlılarda (kek, kurabiye, sütlü tatlılar) kullanabilirsiniz

*Sıcak ve soğuk içecekleri tatlandırmak için şeker yerine kullanabilirsiniz

Balınız bol, ağzınız tatlı, sağlığınız daim olsun…