PSİKİYATRİST

Yaşamınızda Tepkilerinizin Temelinde?

DR. SEVİLAY ZORLU

Sizde Hangi Şemalar Var?

Depresyon, anksiyete(kaygı) ve öfkeye yatkınlığın altında, kişinin kendisi ve başkaları hakkındaki temel inançları yatar.

Çoğu insan, olaylara bakış açılarında bazı sık kullandıkları önyargıları olduğunun farkındadır. Örneğin YENİLGİ konusuyla aşırı ilgilenen insanlar zorluklar, hatalar, motivasyon ve amaçlarını gerçekleştirme üzerinde odaklanır, başkalarının performanslarıyla kendilerini karşılaştırırlar.

Hepimiz neye odaklandığımız ve neyin önemli olduğu konusunda bir şekilde seçiciyiz. Başkalarının fark etmeyeceği ya da hatırlamayacağı bazı şeyleri fark edebilir veya hatırlayabiliriz. Kırmızı mercekleri olan bir gözlük taktığınızı hayal edin. Baktığınız her şeyin kırmızı olduğunu fark edersiniz. Bu kırmızı mercek kendimi ve dünyayı gördüğüm şema ile benzerdir. BAŞARMA, REDDEDİLME, TERK EDİLME, KONTROL, ONAYLANMA, ÇARESİZLİK, ETKİLEYİCİ OLMA gibi…

Şemalarımızla ilgili konulardaki algıda seçiciliğimiz fazladır. REDDEDİLME ile ilgili bir şemanız varsa reddedilme olarak yorumladığınız birçok duruma odaklanırsınız. “İnanların nasıl sana baktıkları, ne söyledikleri, nasıl davrandıkları “ gibi. İnsanların sizi sevdiğini ve onayladığını fark etmeyebilirsiniz.

Şemalar, çoğunlukla bireyin kişiliğinde derinlere gömülmüştür. Yıllar boyu süregelen örüntüler tekrar eden ilişki kurma şekilleri vardır. Temel olarak “SEVİLMEDİĞİNİ” düşünen bir birey, yakınlık kurmaktan kaçınmış veya olumsuz şemasını besleyen eşler seçmiş olabilir. “ Eğer farklı bir kişisel şemanız olsaydı, nasıl seçimler yapardınız?”

Aşağıdaki 22 maddeyi sizin için ne kadar doğru olduğuna göre 1’den 6’ ya kadar olan bir ölçekte puanlayanız.

PUANLAMA

1- Hiç doğru değil

2- Genellikle doğru değil

3- Kısmen doğru

4- Biraz doğru

5- Genellikle doğru

İlk olarak, bu maddelerin çocukken sizin için ne kadar doğru olduğuna göre puanlayın. Eğer yanıtınız çocukluğunuzdaki değişik zamanlara göre değişiyorsa, on iki yaşına kadar genel olarak ne hissettiğinize göre en uygun puanı verin. Sonra , bu maddelerin siz yetişkinken sizin için ne kadar doğru olduğunu puanlayın. Eğer yanıtınız yetişkin hayatınızın farklı zamanlarına göre değişiyorsa o zaman son altı ay içinde size en uygun puanı verin.

ŞEMA ÖLÇEĞİ
Çocukluk	Şimdi	Tanım
		1. Yakın olduğum insanlara karşı kendimin çok yapışık olduğunu görüyorum çünkü beni terk edeceklerinden korkarım.
		2. Sevdiğim insanların bana tercih edecekleri bir başkasını bulup beni terk edecekleri konusunda sık sık kaygı duyarım.
		3. Genelde insanların gizli amaçlarını araştırırım; insanlara kolay güvenmem.
		4. Başka insanların yanında savunmamı elden bırakmam çünkü beni incitirler.
		5. Tehlikeler yani hastalanma veya bana bir zarar gelmesi gibi konularda ortalama bir insana göre daha fazla kaygı duyarım.
		6. Benim (veya ailemin) parasını kaybedip yoksul kalacağı veya başkalarına bağımlı olacağı konusunda kaygılanırım. 7.Tek başıma problemlerle başa çıkamayacağımı hissederim bu yüzden işlerimi yapmak için başka insanların yardımına ihtiyaç duyarım.
		8. Ebeveynim ve birbirimizin hayatlarına ve sorunlarına çok karışırız.
		9. Bana bakacak, benimle paylaşımda bulunacak veya bana ne olduğu konusunda benimle derinden ilgilenecek kimsem olmadı.
		10. İnsanlar, anlayış, empati, koruma, tavsiye verme, destek konularında ki duygusal ihtiyaçlarımı karşılamak için benim yanımda değiller.
		11. Bir yere ait değilmişim gibi hissederim. Ben farklıyım. Bir yere gerçekten uyum sağlayamam.
		12. Ben sıradan ve sıkıcı biriyim. Sosyal ortamlarda ne söyleyeceğimi bilemem.
		13. Beğendiğim hiç kimse bütün kusurlarımla beraber beni bilse, beni sevemezler.
		14. Kendimden utanırım; başkalarının sevgi, dikkat ve saygısını hak etmiyorum.
		15. İş( veya okul) konusunda diğer insanlar kadar zeki veya becerikli değilim.
		16. Sık sık kendimi yetersiz hissederim çünkü yetenek, başarı ve zekâ konusunda diğer insanların seviyesinde değilim.
		17. Başka insanların isteklerini kabul etmek dışında başka seçeneğim olmadığını hissederim çünkü aksi taktirde aynı şekilde beni reddedeceklerdir.
		18. Başkaları beni diğerleri için çok kendisi için az şey yapan biri olarak görüyorlar.
		19. Elimden gelenin en iyisini yapmaya çalışırım; yeterince iyi olanla yetinmem. Yaptığım her şeyde bir numara olmak isterim.
		20. Başarmam gereken o kadar fazla şey var ki rahatlamaya ve keyif almaya gerçekten vakit yok.
		21. Diğer insanların uyduğu kurallara ve geleneklere uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.
		22. Rutinleri, sıkıcı işleri tamamlama veya duygularımı kontrol etme konusunda kendimi disiplin edemiyorum gibi gözüküyor.

PUAN KAĞIDINI KULLANMA

Artık ölçekteki puanlarınızı sonuç kağıdına geçirmeye hazırsınız. Aşağıda ki örnek ölçek ve sonuç çizelgesi bunu nasıl yapacağınızı size gösterecek:

	ÖRNEK ÖLÇEK MADDELERİ
Çocukluk	Şimdi	Tanım
3	2	1. Yakın olduğum insanlara karşı kendimin çok yapışık olduğunu görüyorum çünkü beni terk edeceklerinden korkarım.
5	4	2. Sevdiğim insanların bana tercih edecekleri başkasını bulup beni terk edecekleri konusunda sık sık kaygı duyarım.

SONUÇ ÇİZELGESİ İLE EŞLEŞTİRME ÖRNEĞİ
Ö	Şema	Çocuk	Şimdi	Çocuk	Şimdi	En yüksek puan
Ö	Terk edilme	1. 3	1. 2	2. 5	2. 4	5

Soru 1 ve 2’nin ikisi de TERK EDİLME ŞEMASINA aittir. Soru 1 ile başlayalım. Bu maddeye çocukluğunuz için verdiğiniz değeri alın ve sonuç çizelgesinde TERK EDİLME yazan kutunun sağındaki kutuya, numara 1’in (Çocuk sütununun altına) yazın. Şimdi, bu madde için şimdiye (yetişkinken yazdığınız değeri alın ve bir sonraki 1 yazan kutuya (Şimdi sütunun altında ) yazın. Sonra, soru 2’ye çocukluğunuz için verdiğiniz değere bakın. Çocuk sütununun altında, kutu 2’ye yazın. Sonra soru 2’ye şimdi için verdiğiniz cevabı alın. Şimdi sütunun altında ki bir sonra ki kutu 2’ye yazın.

Terk Edilme şeması için bütün o dört değere bakın. Hangisi en yüksek? En yüksek değerinizi (1, 2, 3, 4, 5, veya 6) Terk Edilme sırasında ki en son kutuya yazın. Eğer en yüksek değeriniz 4, 5 veya 6 ise ilk sütuna ‘’doğru’’ işareti koyun. Bu işaret Terk Edilme’nin muhtemelen sizin şemalarınızdan biri olduğu anlamına gelir. Eğer en yüksek değeriniz 1, 2 veya 3 ise o kutuyu boş bırakın. Bu, Terk Edilme’nin olasılıkla sizin bir şemanız olmadığı anlamına gelir.

Şimdi geri kalan sonuç çizelgesini de aynı şekide doldurun.

ŞEMA PUANLAMA KAĞIDI
Ö	ŞeMA	Çocuk	Şimdi	Çocuk	Şimdi	En Yüksek Puan
	Terk Edilme	1	1	2	2
	Güvensizlik ve kötüye kullanma	3	3	4	4
	Dayanıksızlık	5	5	6	6
	Bağımlılık	7	7	8	8
	Duygusal yoksunluk	9	9	10	10
	Sosyal izolasyon	11	11	12	12
	Kusurluluk	13	13	14	14
	Başarısızlık	15	15	16	16
	Boyun eğicilik	17	17	18	18
	Yüksek standartlar	19	19	20	20
	Haklılılık	21	21	22	22

SONUÇLARINIZI YORUMLAMA

Şimdi, bu onbir tane şemayı sadece her biri ile ilgili sizi bilgilendirmeye yetecek kadar kısaca tanıtacağız. Sonuç çizelgenizde yanında Ö işareti olan şemalar sizin için geçerli olabilir. Doğal olarak, bir şema için puanınız ne kadar yüksekse, o şema muhtemelen sizin için o kadar güçlüdür ve hayatınıza o kadar fazla etkisi vardır.

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist & Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

facebook.com/antalyaterapipsikiyatri

Şirinyalı Mh. İsmet Gökşen Cad.

1528 S. Şahbaz Apt. K:2 D:5

Tel: 0 (242) 316 98 99