PSİKİYATRİST

HİPNOZ/ HİPNOZLA TEDAVİ/ HİPNOTERAPİ

DR. SEVİLAY ZORLU

Hipnozun tanımı tartışmalı bir konu ise de APA (American Psychological Association) tarafından ortaya konulan tanımlar, hipnozun anlaşılır tarifini yapması bakımından genel manada kabul görmektedir.

Hipnoterapide hastadan; duygular, algılar, düşünceler ya da davranış değişiklikleri yaşamasını telkin ettiği bir işlemdir.

Hipnotik durum genellikle bir indüksiyon işlemiyle oluşturulur. Birçok farklı hipnotik indüksiyon olsa da birçoğu gevşeme, sakinleşme ve rahatlama için önerilir. Hoş deneyimlerin hayal edilmesi ya da düşünülmesi talimatları da hipnotik indüksiyonlarda yaygın olarak yer alır.

İnsanlar hipnoza farklı biçimlerde tepki gösterir. Bazıları, yaşadıkları durumu bilinçlilik, durumunun değişmesi olarak tasvir ederken diğer bazıları hipnozu, kendilerini çok sakin ve gevşemiş hissettikleri, dikkatin odaklandığı normal bir durum olarak tasvir eder. Nasıl ve hangi derecede tepki verdiklerine bakmadan insanların çoğu bu deneyimi çok hoş bir deneyim olarak tasvir eder.

Bazıları hipnotik telkinlere çok duyarlı iken bazıları daha az duyarlıdır. Bir kişinin hipnotik telkinleri yaşayabilme yeteneği, bazı yaygın yanlış kavrayışlardan kaynaklanan korku ve kaygılardan kaynaklanabilir. Kitaplardaki, filmlerdeki ya da televizyonlardaki bazı hipnoz gösterimlerinin tersine, hipnotize olan insanlar kendi davranışları üzerindeki kontrollerini yitirmezler. Genelde kim olduklarını ve nerede bulunduklarını bilirler ve özel olarak telkinle amnezi durumunda olmadıkça genellikle hipnoz anında olan biteni de hatırlarlar.

Hipnoz, insanların telkin edilen deneyimleri yaşamalarını kolaylaştırır. Ancak bu deneyimleri yaşamak için onları zorlamaz. Hipnoz, psikanaliz ya da davranış terapisi gibi bir terapi türü değildir. Tam tersine terapiyi kolaylaştırmada kullanılan bir işlemdir. Kendisi bir tedavi olmadığından hipnoz eğitimi, terapiyi yürütmek için yeterli değildir. Klinik hipnoz yalnızca doğru eğitim almış ve sağlık bakımı ile ilgilenen güvenilir uzmanlar ( örneğin, lisanslı klinik psikologlar) tarafından kullanılmalıdır. Bu kişiler aynı zamanda hipnozun klinik kullanımında eğitim görmüş ve kendi mesleki uzmanlık alanlarında çalışan kişiler olmalıdır.

Hipnoz, ağrı, depresyon, anksiyete, stres, yerleşmiş bozuklukların yanı sıra başka psikolojik ve tıbbi sorunların tedavisinde de kullanılmaktadır. Ancak bütün psikolojik sorunlar ya da her türden hasta veya suje için yararlı olmayabilir. Tedavinin bir tamamlayıcısı olarak hipnozun kullanılmasına yalnızca klinik hipnozun kullanımı ve sınırları konusunda eğitim almış nitelikli sağlık hizmeti veren uzmanların danışmanlığıyla karar verilmelidir. Hipnoz, klinik ortamda kullanılmasına ek olarak duygu, algı, öğrenme, hafıza ve fizyoloji üzerindeki etkilerin yanı sıra, bizzat kendi yapısı ile ilgili olarak daha fazla bilgi edinmek amacıyla da araştırmalarda kullanılır.

Hipnoz bir mucize değildir. Araştırma sonuçlarına göre, hipnozla oluşturulan yaşantı her ne ise bu aynı şekilde hipnozsuz da başarılabilmektedir. Bunun tersi de geçerlidir.

Terapistler hastalarının hipnozla tedaviye uygun olup olmadıklarını kararlaştırırken bazı kriterleri göz önünde bulundururlar. Bunlardan bir tanesi hipnoza yatkınlıktır. Ancak yapılan çalışmalara göre hipnoza yatkınlık ile tedavi sonucu arasında karşılıklı ilişki oldukça azdır. Bu yüzden hipnoza yatkınlığı az olan danışanların bu tedaviden mahrum bırakılması bir kez daha düşünülmesi gereken bir karardır. Öte yandan, hipnoza hazırlık aşamasında etkili birliktelik oluşturan, hipnoza karşı olumlu tutum gösteren ve hipnozu güvenilir bir yardımcı olarak kabul eden bireyler terapiden daha iyi sonuç alabilirler .

Diğer yapılan çalışmaları da dikkate aldığımızda hastalarda hipnoz kullanıp kullanmamaya karar vermenin en iyi yollarından biri belki de bunu hastalara sormaktır. Çünkü terapötik alternatifler arasında hastalara seçme şansı tanınması tedavinin olumlu sonuçlanma olasılığını arttırmaktadır.

Terapistlerin hastalarına karşı empatik yaklaşımlarının yine tedavinin olumlu sonuçlanması üzerine etkisi bilinmektedir. Tercih etme şansı sunulan hastalar terapistlerinin bu davranışlarını empatik bularak terapiye katılımda etkin rol oynamaktadırlar. Kısacası; hastanın hipnotik ya da hipnotik olmayan tedavi yönünde kararlı bir tercihi varsa terapist bu tercihe saygı duymalıdır.

Lynn ve Kirsch tipik indüksiyonun gevşeme eğitimine olan benzerliğinden hareketle, aslında seçimin bir etiket seçiminden pek farkı olmadığına dikkat çekerler. Ne var ki, bu etiket, tavırlar, inançlar ve beklentilerden dolayı tedavinin sonucu üzerine etki yapabilecek güçtedir.

Hipnoterapinin güçlü yönleri

Hipnoz her ne kadar çeşitli psikoterapi türlerine eklemlenerek bazı tıbbi ve psikolojik durumlarda terapiye yardımcı bir uygulama olarak kullanılıyorsa da hipnoz bir mucize değildir. Dolayısıyla hipnoterapinin güçlü olduğu kadar sınırlı yönleri de vardır.

Son zamanlarda Alladin (2008/2013) hipnoterapinin güçlü ve sınırlı yönlerini gözden geçirmiş ve özetle şu sonuçlara ulaşmıştır.

Tedaviyi kolaylaştırır süresini kısaltır

Hipnoz sujede hızlı ve derin bir şekilde bilişsel, duygusal, davranışsal ve psikolojik temelli değişiklikler meydana getirir. Bu sayede tedavi süresi kısalır.

Güçlü bir plasebo etkiye sahiptir

Hipnoza alınan ya da hipnozu kabul eden kişiler hipnoza dair olumlu beklenti ve yaklaşım içindedirler. Bu sayede hipnotik müdahaleler için iyi birer aday olarak kabul edilirler. Bu hastalar için hipnoz güçlü bir plasebodur.

Terapötik direnci kırmak için kullanılabilir

Özellikle Erickson hastaların terapiye olan direncini kırmakta hipnozu kullanmıştır. Uygulamalarında “paradoksal direktiflere” yer vermişler ve “hız denetimi” ve “yönetme” stratejilerini kullanmışlardır.

Terapötik katılıma katkıda bulunur

Terapilerden etkin bir sonuç almak ve kalıcı tedavi sonucu elde etmek için üzerinde en çok mutabık olunan konu terapötik ittifak meselesidir. Hipnoz terapötik ittifakın sağlanmasında terapistin iyi bir yardımcısı olabilir. İyi bir hipnotik indüksiyon ve olumlu bir hipnoz deneyimi bunu sağlayabilir.

Rahatlama sağlar

Anksiyeteleri nedeniyle gergin ve ajite olan hastalar, katastrofik düşünce, olumsuz duygu ve inançlarına odaklanırlar. Hipnoz aracılığıyla yapılacak gevşeme ve rahatlama egzersizleri farkındalık kazanmalarına, bedensel ve ruhsal rahatlamaya yardımcı olur. Henüz ilk seanslarda yapılacak olan uygulama hastaların terapiye güven duymalarına katkıda bulunacaktır.

Geniş bakış açısı sağlar

Psikolojik sorunları, kaygı ve korkuları olan kişiler genelde dar çerçeveli bir bakış açısıyla neredeyse sadece sorunlarına odaklı yaşarlar. Hipnoz;

a- Farkındalığı arttırır,

b- Dikkat ve konsantrasyon bütünlüğü sağlar,

c- Dikkat dağınıklığı ve diğer uyarıcılarla etkileşimi en aza indirir.

Dikkat ve konsantrasyon bütünlüğü motivasyondaki artışın da etkisiyle birlikte yeni öğrenmelerin önünü açacak, kalıcı ve kaliteli bir öğrenme gerçekleşecektir.

Kaygı ve duygusal bozukluk yaşayanlar oluşan tehlike algısı karşısında bütün bilişsel süreçleriyle tehlikenin kaynağına odaklanırlar. Bu durumda yapılacak hipnotik uygulama odaklanma merkezini değiştirerek farklı bir bakış açısı kazanımına katkıda bulunacaktır.

Kısacası hipnoz, daha geniş açılı bir bakış ve değerlendirmeyi sağlayabilir.

Alternatif gerçekliğin yaşantılanmasını sağlar

İnsanların gerçekliği, düşündükleri şekliyle değil de hissettikleriyle doğruladıklarından söz eder.

Kalp bölgesindeki her türlü rahatsızlığı aksi kanıtlara rağmen kalp krizi geçiriyormuş hissi ile kabul eden kaygılı bir hasta için bu his irrasyonel olsa da gerçek muamelesi görmeye devam edecektir.Hipnoz aracılığıyla alternatif ve olumlu gerçekliğin deneyimi ya da bilişsel yeniden yapılandırma mümkün olacak ve asıl gerçekliğe ulaşılacaktır.

Bilinçdışını çalışabilme imkanı sağlar

Kimi tıbbi ve psikolojik sorunların ardında bilinçdışı süreçler yatıyor olabilir. Hipnozla bu alanda çalışmak mümkündür.

Güçlü bir imgeleme sağlar

İmgeleme ve duygulanım sağ beyin faaliyetleri olarak kabul edilir. İmgeleme gücü hipnozun sağ beyin faaliyetleri nedeniyle kolay bir şekilde güçlendirilebilir.

terapilerde; sistematik duyarsızlaştırmada, bilişsel yeniden yapılandırmada, regresyon yöntemiyle geçmiş zaman çalışmalarında ve dikkati olumlu deneyimlere yönlendirmede başarıyla kullanılabilir.

Rüya üzerine çalışma

Rüyaları hatırlama ve anlamlandırmada hipnoz kullanılabilir. Bazı olgularda tanı amaçlı rüya analizleri kullanılmaktadır.

Posthipnotik yönlendirmeler yapılabilir

Otomatik düşüncelerin bilişsel yeniden yapılandırılması, olumsuz duygulanım ve davranışların değiştirilmesinde hipnozdan yararlanılabilir.

Post hipnotik telkinlerle yaşamın daha sonraki zaman dilimlerinde istendik davranışların devamı, istenmeyen davranışların terk edilmesinde bir koşullandırma aracı olarak kullanılması mümkündür.

Olumlu kendi kendine hipnoz.

Olumsuz kendi kendine hipnoz deyiminde karşılığını bulan negatif imaj ve telkinler duygu durumumuzu, motivasyonumuzu ve davranışlarımızı etkilemektedirler. Hipnoz bunların farkındalık alanına gelmesi, tanınması ve değiştirilmesinde önemli katkılarda bulunabilir. Üstelik bu uygulama için hastanın terapistine mecburiyeti ve bağımlılığı söz konusu değildir.

Kendi kendine hipnoz yapabilecek duruma geldiğinde bu değişim bireysel olarak gerçekleştirilebilecektir. Bir hipnozitör tarafından yapılmış olsa bile yapılan her hipnozun esas itibariyle kendi kendine hipnoz olduğu kabul edilr.

Kendilik değerinde artış sağlar

Özellikle depresyon ve anksiyete bozukluklarında olumsuz kendilik değeri belirgindir. Bu gibi durumlarda, olumlu hipnotik deneyim olumsuz kendilik algısının belirtilerini değiştirmek amacıyla yapılan kendi kendine hipnoz uygulamasıyla bütünleştirildiğinde kişiye kendine yetebilme güveni verebilir. Öz yeterlilik algısına yönelik olumlu beklenti her türlü terapötik değişim için merkezi bir öneme sahiptir

Diğer terapi türleriyle bütünleşebilir

Hipnoz kendi başına bir terapi değildir. Ancak diğer bütün terapi türleri ile bütünleşerek tedaviye olumlu katkılarda bulunabilir.

Psikiyatrist & Psikoterapist

Uzm. Dr. Sevilay Zorlu

Hipnoterapist

Psikanalitik Regresyon Terapileri

HYT (Hipnomedidatif Yeniden İşleme )

İBT (İçsel Bilge Terapisi)

Cinsel Terapist

Kognitif (Bilişsel) Davranışcı Terapist

Çift Terapisti

Aile Danışmanı