PSİKİYATRİST

PARANOYA, SANRILI (HEZEYANLI) BOZUKLUK

DR. SEVİLAY ZORLU

Hastalar, hasta oldukları düşünmedikleri için psikiyatri uzmanlarına genellikle kendi rızalarıyla gitmezler. Gitmişlerse de asıl başvuru nedenleri sıklıkla sanrıları değil, bunların neden olduğu diğer ruhsal yakınmalardır. Genellikle hekime yakınlarının ısrarlarıyla gelirler, ya da sanrılarına bağlı meydana gelen adli olaylar (cinayet, yaralama, kavga gibi) nedeniyle ruhsal durumlarının değerlendirilmesi amacıyla resmi kurumlar tarafından gönderilirler.

Bunlardan bazıları oldukça ciddi sonuçlar (cinayet, yaralama, fiziksel şiddet, intihar gibi) doğurabilir. Kişi, takip edildiği ya da eşinin kendisini aldattığı şeklinde yanlış inancı nedeniyle başkalarına ya da kendine zarar verebilir.

Paranoya olarak da bilinen sanrılı bozukluklar seyrek görülen bir hastalık çeşididir. Sanrılı bozukluk durumlarında hastada iyi organize olmuş genelde tek bir sanrı vardır. Bu sanrının etrafında gerçeğe uygun olmaya bir dizi düşünce bulunur.

Sanrılı bozukluk yani paranoya durumlarında kişinin işlevselliğinde büyük bir kayıp, kişiliğinde bir yıkım görülmez. Ancak sanrılar hastanın bütün hayatını etkiler, hasta birçok şeyi sanrıları doğrultusunda yanlış şekilde yorumlar. Bunlar çoğunlukla büyüklük sanrılarıdır, kişi büyük bir adam olduğuna ya da önemli bir keşif yaptığına inanır. Bunlar dışında kişide hakkını yenildiği yönünde bir sanrı olabilir, bu doğrultuda çeşitli kurum ve kişilere sürekli dava açmakla uğraşır.

Kişide eşine karşı anormal derecede kıskançlık ve onun kendini sürekli aldattığı yönündeki sanrılardan kurulu olan bir başka alt tip kıskançlık paranoyasıdır.

Kişinin vücudunda ya da bir organında bir hastalık olduğu yönündeki değiştirilemez düşüncelerinden oluşan bir başka tipi de bedensel tipte sanrılı bozukluktur.

Sanrısal bozukluklar özellikle paranoid şizofreniyle kolayca karışabilir. Aralarındaki en önemli fark, sanrısal bozuklukta sanrılar dışında şizofrenik bozuklukların pozitif belirtilerinin olmamasıdır.

Önceleri hezeyanlı bozukluk nadir karşılaşılan bir tanı olarak düşünülmekteyken, son dönemlerde daha iyi tanımlanması sayesinde literatürde giderek artan sıklıkta yer verilen bir durum olmuştur.

Hastanın ve yakınlarının yaşamını oldukça olumsuz şekilde etkileyen bir düşünce bozukluğu hastalığıdır.

Genellikle 35-40’lı yaşlardan sonra başlar. Sanrının temasına göre çeşitli alt tipleri (kötülük görme, dinsel, kıskançlık, erotomanik, somatik) vardır.

Genellikle düşünce bozukluğu dışında başka bir belirti olmadığından hastanın mesleki ve sosyal işlevselliği etkilenmeyebilir. Bu nedenle tanı koymak ve tedaviye başlamak gecikebilmektedir.

Tedaviye güç yanıt veren bu hastalığın tek tedavisi antipsikotik ilaçlardır. En önemli zorluk hasta olduğunu düşünmeyen bireye bu ilaçları içirebilmektir. Bu nedenle hastanın güven ilişkisini kurabileceği bir hekimi bulabilmesi bu hastalıkta özellikle önemlidir.

SANRILI BOZUKLUĞUN ALT TİPLERİ:

EROTOMANİ TÜRÜ: Sanrının ana konusu, başka birinin o kişiyi aşırı sevdiği ise bu alt tür kullanılır.

BÜYÜKLÜK TÜRÜ: Sanrının ana konusu, büyük (ancak anlaşılamamış) bir yeteneği ya da görüşü olduğuna ya da önemli bir buluş yaptığına inanma ise bu alt tür kullanılır.

Hezeyanlı bozukluk başlangıç yaşı şizofreniden daha geç yaşlardadır. Geç yaşta başlayanlar zarar görme şüpheleri tipinde, erken yaşta başlayanlar bedensel somatik şikayetlerle gider.

Başlangıç yaşı; kadınlarda erkeklere göre daha geç yaşlardadır.

Ailede psikiyatrik hastalık bulunma öyküsü %18,7

Oldukça eski bir tarihi olmasına rağmen, bu bozukluğun nedenleri bilinmemektedir.

RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?