PSİKİYATRİST

BİPOLAR AFFEKTİF BOZUKLUK (BAB) NASIL TEDAVİ EDİLEBİLİR?

DR. SEVİLAY ZORLU

İLAÇ TEDAVİSİ

En ağır durumdakiler de içinde olmak üzere, bipolar bozukluğu olan birçok insanda, uygun tedavi ile önemli oranda duygudurumu dalgalanmaları ve beraberindeki belirtilerin düzelmesini sağlayabilir.

Öte yandan, tedavi olunmadığı durumda bipolar bozukluk seyri kötüleşme yolundadır. Zamanla kişi daha sık (daha hızlı-döngülü) ve hastalığın ilk görüldüğü döneme kıyasla daha ağır manik ve depresif epizotlar yaşayabilir. Fakat çoğu vakada uygun tedavi, epizotların şiddetini ve sayısını azaltarak bipolar bozukluğu olan insanların yaşam kalitesi yüksek bir hayat sürmesine yardım eder.

BAB tekrarlayan bir hastalık olduğundan uzun süreli koruyucu tedavi önemle tavsiye edilir ve hemen hemen her zaman koruyucu tedavi gereklidir. İlaçlar ve psikososyal tedavi ikilisinden oluşan tedavi stratejisi bipolar bozukluğu yönetmede en uygun yoldur.

Bir süre tedaviye devam edip ve sonra tedaviyi durdurmak yerine düzenli tedavi sürdürülmesi ile BAB çok daha iyi kontrol edilir. Fakat, tedaviye hiç ara verilmese dahi olabilen duygudurumu dalgalanmaları derhal doktora haber verilmelidir. Doktor tedavi planında değişikler yaparak maniye engel olabilir. Doktorla yakın bir iletişim, tedavi endişeleri ve seçenekleri konusunda açıkça konuşmak tedavinin etkisinden fark edilecek derecede bir fayda sağlayabilir.

Bunun yanı sıra, günlük duygudurumu belirtileri, tedaviler, uyku düzeni ve hayat olayları hakkında bir çizelge tutmak, bipolar bozukluğu olan insanlara ve ailelerine hastalığı daha iyi anlama konusunda yardım edebilir. Bu çizelge doktora da hastalığı en etkili şekilde izleyip tedavi etmede yardımcı olabilir.

BAB ilaçları ruh sağlığı hastalıklarının teşhis ve tedavisinde uzman olan tıp doktorları psikiyatristler tarafından yazılır. Diğer doktorlar tarafından da reçete yazılabilse de, bipolar bozukluğu olan insanların tedavi için bir psikiyatriste başvurmaları tavsiye edilir.

“Duygudurumu düzenleyicileri” denilen ilaçlar genellikle bipolar bozukluğu kontrol etmeye yardım etmek için reçete edilirler. Birçok farklı duygudurumu düzenleyici mevcuttur. Genelde, bipolar bozukluktaki duygudurumu düzenleyicileri ile tedavi uzun yıllar devam eder. İhtiyaç olduğunda, duygudurumu düzenleyici alınmasına rağmen gelen mani ve depresyonu tedavi etmek için genelde daha kısa süreler için başka ilaçlar da tedaviye eklenebilir.

PSIKOSOSYAL TEDAVILER

İlaçların yanı sıra psikiyatristler ve psikiyatristlerle birlikte çalışan klinik psikologlar, psikososyal tedavilerle, psikoterapilerle (konuşma tedavileri), bipolar bozukluğu olan insanlara ve ailelerine destek olur, onları eğitir ve rehberlik ederler. Araştırmaların sonuçları göstermektedir ki, psikososyal müdahaleler (hastanın) duygudurumu düzelmesine, daha az hastanede yatmasına, bir çok konuda daha iyi işlev görmesine yardımcı olabilir. Terapi seans sayısı, sıklığı ve türü her bireyin ihtiyaçlarına göre belirlenir.

-KOGNITIF(BILIŞSEL) DAVRANIŞÇI TERAPI: Hastalıkla ilişkili uygunsuz veya negatif düşünce yapılarını değiştirmelerine yardım etmektedir. Psikoeğitim, bipolar bozukluğu olan insanlara hastalığı ve tedavisini, tam bir epizot olmadan müdahale edebilmek için atak tekrarlaması işaretlerini nasıl tanıyacaklarını öğretmeyi hedefler. Psikoeğitim ailedeki hasta yakınları içinde faydalı olabilir.

-AILE TERAPISI: bipolar bozukluğu olan kişinin belirtileri nedeniyle ortaya çıkan, (ve belirtileri daha da kötüleştiren) aile içindeki sıkıntı miktarını azaltma stratejilerini kullanır.

-KIŞILER ARASI ILIŞKI VE SOSYAL RITIM TERAPISI: bipolar bozukluğu olan kişilere insanlarla ilişkilerini geliştirme ve günlük işlerini bir düzene koymada yardımcı olur. Düzenli günlük rutinler ve uyku planları ile manik epizotlara karşı korunmada faydalı olabilir.

- Hiçbir psikoterapi yöntemi ilacın alternatifi değildir, bütünleyicisidir.

ÇOCUKLAR VE ERGENLERDE BIPOLAR BOZUKLUK OLUR MU?

Hem çocuklarda hem de ergenlerde bipolar bozukluk görülebilir. Bu hastalığı olan ebeveynlerin çocuklarında hastalığın ortaya çıkması daha sıktır.

Epizotları açıkça tanımlanabilen birçok yetişkinden farklı olarak, bipolar bozukluğu olan çocuk ve ergenler sıklıkla, bir gün içerisinde pek çok kez hızlı duygudurum dalgalanmaları yaşarlar. Manideki çocuklarda irritabilite, aşırı mutluluk ve neşelilik değil de yıkıcı öfke nöbetleri olması durumu daha çoktur. Bipolar bozukluğu olan gençlerde de mikst belirtiler yaygındır. Hastalık görülen üst yaş grubundaki ergenler ise daha çok klasik yetişkinlere benzer belirtiler gösterip, epizotlar yaşarlar.

Çocuklar ve ergenlerde, o yaş gruplarında ortaya çıkan diğer sorunlardan bipolar bozukluğu ayırt etmek zor olabilir. Örneğin, irritabilite ve saldırganlık bipolar bozukluk belirtisi olabilirken, aynı zamanda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, karşıt olma-karşıt gelme bozukluğu veya daha çok yetişkinler arasında yaygın olan majör depresyon ve şizofreni gibi diğer tür ruh sağlığı bozuklukları belirtileri de olabilir. Uyuşturucu kullanımı da bu belirtileri ortaya çıkarabilir.

Bununla beraber, her hastalık için, etkili tedavi uygun teşhise bağlıdır. Mutlaka bir çocuk ve ergen psikiyatristi tarafından çocuklar veya ergenlerin duygusal durumu ve davranış semptomları dikkatle değerlendirilmelidir. İntihar düşünceleri olan, intihar hakkında konuşan veya girişim yapan her çocuk ve ergen ciddiye alınmalı ve bir psikiyatristten acil yardım istenmelidir.

BIPOLAR BOZUKLUĞU OLAN INSANLAR YARDIM ALMAK IÇIN DE YARDIMA IHTIYAÇ DUYABILIRLER;

-Bipolar bozukluğu olan insanlar, çoğu durumda hastalığın kendilerini ne kadar çok etkilediğini anlayamazlar veya kendi problemlerinin sebebini ruh hastalığı yerine başka sebeplere yorarlar.

-Bipolar bozukluğu olan bir insan tıbbi yardım ararken ailesinin ve arkadaşlarının güçlü desteğine ihtiyaç duyar. Aile doktorları bir ruh sağlığı uzmanına yönlendirmede önemli bir rol oynayabilirler.

-Bazen bir aile ferdinin veya bir arkadaşın bipolar bozukluğu olan kişiyi uygun bir ruh sağlığı muayenesi ve tedavisi için doktora götürmesi gerekebilir.

-Ağır epizot yaşayan bir kişinin kendi güvenliği için ve acil olarak ihtiyaç duyduğu tedaviyi görmesi için, bir hastaneye yatırılması gerekebilir. Bazı durumlarda kişi kendisi istemediği halde hastaneye yatırılması gerekebilir.

-Her birey için en iyi tedavi planını bulmak zaman alabileceğinden, kişinin sürekli teşvik ve desteğe ihtiyacı vardır.

-Hastalık iyi bir şekilde kontrol edildiğinde, hasta ileride olabilecek bir manik veya depresif epizot tekrarlamasında ne yapılacağına dair uzmanlarla hemfikir olmalıdır.

-Bipolar bozukluk diğer ciddi hastalıklara benzer şekilde eşler, aile fertleri, arkadaşlar ve işverenler için zordur. Bipolar bozukluğu olan kişinin aile fertleri çoğu kez kişinin ciddi davranış sorunları ile mücadele etmek zorundadır; örneğin manide para harcama çılgınlığı veya depresyonda her şeyden elini ayağını çekme hali ve bu davranışların devam eden sonuçları gibi.

İki uçlu bozukluğun tedavisinde hastalık dönemlerinin tedavi edilmesi kadar, hastanın yeniden hastalanmasını engellemek adına koruyucu tedavi de planlanmaktadır.

HASTALARA GÜNLÜK HAYATLARI İÇİN ÖNERİLER:

• Arkadaşlarınız, aile bireyleri veya eşinizle (şayet varsa) rahatsızlığınızı paylaşın

• Mümkün olduğunca düzenli uyku uyuyun

• Çok az alkol tüketin veya hiç tüketmeyin. Uyuşturucudan uzak durun.

• İşte ve evde stresinizi azaltın.

• Düzenli beslenin.

• Düzenli egzersiz yapın.

• Nefes egzersizleri yapın.

• Öfke ve depresyon (çökkünlük) gibi duygularla teker teker başa çıkmayı öğrenin.

Günlük rutinlerinizi belirlemenin size mutlaka yararı olacaktır. Bu sayede mani veya depresyon dönemlerini tetikleyen potansiyeli de ortadan kaldırmış olursunuz.

Hastalık dönemi öncesinde uyarıcı belirtileri fark etmek, erken müdahale açısından oldukça önemlidir. Hastanın arkadaşlarına ve aile bireylerine de bu uyarıcı belirtileri anlatarak, onların da fark etmelerini sağlayabilir.

Bu mevsim geçişlerinde hastaya olabildiğince yakın olmakta yarar vardır. Hastanın uyarıcı belirtilerini yakından takip etmelidir. Bu dönemde hastanın alkol ve diğer uyuşturucu maddelerden uzak durması gereklidir. Mutlaka uyku düzenini korumalı, gece uykusuna özen göstermelidir. Günde sekiz saat uyumak kadar bu uykuyu gece almak da gereklidir. Hasta taşkınlaşmaya başladığı takdirde, hızla yakınlarına ve doktoruna ulaşmalıdır. Hastalığın tırmanmasını beklemek hastalığın kontrolünü çok zorlaştırır. Erken müdahale tedavi yanıtını arttırır. Ayrıca yine bu mevsimde taşkınlaşma riski nedeniyle kredi kartlarını hastadan uzak tutmak, araba anahtarını kontrollü vermek, ilişki kurduğu arkadaşlarını takip etmek olası zararları engeller.

UYARICI BELİRTİLER

• Az uyuma veya uyumama isteği

• Etrafı rahatsız edecek davranışlarda bulunmak

• Çok sayıda düşüncenin zihinde uçuşması

• Aşırı konuşkanlık

• Kolayca heyecanlanmak veya huzursuz hissetmek

• Pervasızca para harcamak

• Kilonuzda ve iştahınızda aşırı düzeyde değişiklik

Psikiyatrist & Psikoterapist

Uzm. Dr. Sevilay Zorlu

Hipnoterapist

Psikanalitik Regresyon Terapileri