PSİKİYATRİST

AİLE BAĞLARINI NELER ZAYIFLATIYOR?

DR. SEVİLAY ZORLU

Birey, davranışını toplumun belirli alanlarındaki ilişkisine göre şekillendirir. Aile, ilk davranış kurallarının kurulduğu yer olduğu için, bireyin davranışının şekillendiği ortamdır aile.

Ailenin varlığı bireyin değerlerinin doğduğu yerdir. Kişisel hedeflere ulaşmak için kişinin ilham kaynağıdır. Aile kendi içinde toplumu etkileyen topluluk yaşamının birincil çekirdeğidir. Ekonomik, politik ve kültürel ortamı olduğu kadar toplumu da etkiler. Aile dinamiklerini açıklayan faktörleri, onların duygusal bağlarını anlamak, onun yapısal düzenini bilmemizi sağlar. Bir bütün olarak toplumla karşılıklı ilişkisi nedeniyle, bireysel karar vermeyi ve aile gelişiminin toplumdaki yaşamı nasıl aştığını açıklamaya yardımcı olur. Zaman içinde farklı etnik gruplara, kültürlere ve coğrafi uzantılara sahiptir.

Peki ailenin yapısal dinamiklerini neler etkiliyor? Dünyadaki değişimlerden aile nasıl etkileniyor? Bunları açıklayacak bazı kavramları anlamakla başlayabiliriz.

SEKÜLARİZM: Vicdani sorumluluğu zayıflayan ve bencilleşen insan aileyi ayak bağı olarak görmeye başlayabiliyor.

SOSYAL ANOMİ: Toplumun bireyle olan sosyal bağı kopar. Sosyal normların bozulması, aileyi koruyan surların yıkılmasına sebep olabilir.

BİREYCİLİK: Aile değil birey kutsaldır anlayışı, bağlanma-bağımlılık dengesinin bozulması, bağlanmasının kimliksizlik ve zayıflık olarak algılanması, geniş ailenin dağılması.

AİLE MODELLERİ

Bireyin yaşadığı dinamikleri, onu etkileyen eğilimlerdeki değişiklikleri ve bunun toplumdaki sonuçlarını belirler.

Ataerkil: Yetki babaya aittir.
Anaerkil: Yetki anne tarafından kullanılır.
Eşitlikçi: Yetki baba ve anne arasında paylaşılır.
Babasoylu: Sadece erkek aile üyeleri miras alabilir.
Anasoylu: Sadece kadın aile üyeleri miras alabilir.
Çift Doğrusal: Tüm aile üyelerine aidiyet aktarılabilir.
Orta ebeveynler, iş sorumlulukları ve uzun çalışma saatleri nedeniyle çocuklarına ayıracak yeterli zamanları olmadığında, sorumluluklarının bir kısmını küçük kardeşlerinin bakımı için büyük çocuklarına devrederler.

BİRLİKTE YAŞAMA BİÇİMLERİNE GÖRE AİLE MODELLERİ

Uzun veya kapsamlı: Aileler, genellikle aile üyelerinden birinin (eşlerden birinin) ebeveyni olan yaşlı çifte göre düzenlenir.
Nükleer: Ebeveynler ve çocuklarından oluşur.
Vatansever: Kocanın anne ve babasıyla birlikte yaşayan ailedir.
Anaerkil: Karısının anne ve babasıyla birlikte yaşayan ailedir.
Neolokal: Karı veya kocanın ebeveynlerinden farklı bir yerde yaşayan ailedir.
Tek Eşli: Evliliğin karı kocadan oluştuğu aile.
Çok Eşlilik. Onu oluşturan evliliğin iki veya daha fazla kocası veya iki veya daha fazla karısı veya romantik partneri olduğu aile.
Tek Kişilik: Tek bir kişiden oluşan, genellikle bekar, ayrılmış, boşanmış, dul veya çift onlarla birlikte yaşamadıkları için başkalarıyla birlikte olmadan yaşayan kişilerdir.
Dinkler: Evli çiftler veya çocuksuz çift olarak yaşayan kişilerdir.
Tek ebeveyn: Anne veya baba, tek ebeveynli ve bir veya daha fazla çocuklu yaşayan aile. Ya dulluk, ayrılık, terk, boşanma gibi nedenlerle evlilik akdi yapılmamıştır ya da erkek ebeveyn babalığından habersizdir.

Kapsamlı tek ebeveyn: Tek ebeveyn, çocuklar ve büyükanne, büyükbaba, kuzen, amca veya yeğenlerle birlikte yaşayan aile.
Yerli ortaklar veya yerli ortaklar: Aynı veya farklı cinsiyetten, romantik bir ilişkisi olan ve birlikte yaşayan ancak evli olmayan kişilerdir.
Eşcinsel veya eşcinsel ebeveyn: Birlikte yaşayan, evli veya evli olmayan aynı cinsiyetten duygusal çiftlerden oluşan aileler. Mevcut ilişkiye katılmadan önce hamile kalan çiftin üyelerinden birinin çocuklarıyla, çocuksuz veya evlat edinilmiş çocuklarla yaşıyor olabilirsiniz.
Birleştirilmiş: Ebeveynlerden birinin veya her ikisinin daha önceki bir ilişkiden çocukları olduğu ve hepsinin, önceki boşanma, ayrılık, terk veya dulluktan kaynaklanmış olsun, aynı mülkte yaşadığı aile.
Evlat edinen: Çiftin biyolojik çocuk sahibi olma imkânının olmaması veya bunu istememesi ve ebeveyni tarafından terk edilen veya yetim kalan küçük bir bireyi yasal olarak evlat edinmesi.
Kompozit: Ayrılık veya boşanmadan kaynaklanan, maddi yetersizlik veya karşılıklı anlaşma nedeniyle insanlar yeni partnerleri ve ilk çiftin çocukları ile birlikte yaşarlar, bu nedenle çocuklar ebeveynleri, ebeveynlerinin ortakları ve hatta üvey kardeşleri ile birlikte yaşarlar. .

AİLEYİ BİR ARADA TUTAN DEĞERLER

ORTAK İLETİŞİM ALANI

Meşveret: Sorunların karşılıklı istişarelerle ve katılımlarla çözümlenebilmesi.
Eşitlik: Aile içi kurallara uyma noktasında aman, para, eğitim kullanımı gibi sorumluluklar ve meşguliyetlerde, özgürlük ve sorumluluk dağılımında, fırsatların kullanımında herkes eşit muamele görebilmelidir.
Özerklik: Her birey kendini aileye hem ait hissetmeli aynı zamanda da özgür hissedebilmelidir.
Hakkaniyet: Hak kullanımında herkes kendisini adil bir ortamda hissedebileceği dağılım olabilmelidir. Ebeveynlerinin ve çocukların hakları konusunda sınırlar belirli olmalıdır.
Sevgi: Sevginin oluşturduğu, sıcak ilişkiler ailenin ne kıymetli bağıdır, fedakarlığı ve empatiyi bu duygu besler.

AİLE DEĞERLERİ

Saygı: Aile bireyleri birbirlerinin kişilik haklarına özen göstermeyi başarabilmeleri gerekmektedir.
Güven: Sadakat duygusunun oluşabilmesi için birbirlerinden zarar görmeyeceğine dair aile bireylerinin emin olmaları gerekir.
Paylaşımcılık: Aile bireyleri birbirlerinin lehine bazı haklarından vazgeçebilecek etik anlayışa sahip olmalarıdır.
Maddi kazanımlar: Ailenin varlık, şöhret, statü, güç gibi kazanımları birlikte tutan değerlere katkı sağlar.
Manevi kazanımlar: Ailenin hayata, olaylara, ölüme, yaratılışa, ilahi güze, sabırlı olmaya, alçakgönüllü olmaya varoluşa bakışı özellikle kriz zamanlarında bir arada kalmaya anlamlı katkı ve teselli gücü katar.