PSİKİYATRİST

NARSİSİSTİK KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL GELİŞİR?

DR. SEVİLAY ZORLU

Narsisistik kişilik bozukluğunun oluşumunda genetik ve çevresel faktörler etkileşim halinde rol oynamaktadır. Narsisizme genetik bir yatkınlıkla dünyaya gelen bireyler, tetikleyici çevresel faktörlerin etkisiyle yetişkinlikte narsisistik kişilik bozukluğu geliştirebilirler. Genetik yatkınlığı olup tetikleyici travmatik yaşam olayı ile karşılaşmazsa kişilik bozukluğu ortaya çıkmayabilir.

Narsisizmin temelinde soğuk, ilgisiz, reddedici anne babaların etkili olduğu düşünülmektedir. Narsistler yeniden terk edilme veya reddedilmeye karşı koruyucu savunma davranışları geliştirirler. Öte yandan çocuğa aşırı hayranlık duyan, şımartan ebeveynlik stillerinin ve ebeveynlerin aşırı idealize edilmesinin etkisiyle de narsisizmin ortaya çıkabileceği öne sürülmüştür. Özellikle kırılgan narsistler kaygılı ve kaçıngan bağlanma stilleri ile ilişkilidir.

Şema kuramına göre narsisizmin temelinde haklılık, kusurluluk ve duygusal yoksunluk şemalarının olduğu varsayılmaktadır. Kurama göre bireyler şemalarıyla başa çıkmak için aşırı telafi, teslim olma veya kaçınma yöntemlerini kullanırlar. Bu baş etme yöntemleri her şemanın bireylerde farklı şekillerde ortaya çıkmasına sebep olabilir.

NARSİSTLE İLİŞKİ YAŞAYAN KİŞİNİN TETİKLENEN TİPİK ŞEMALARI

KENDİNİ FEDA: Değersiz ya da suçlu hissetmeden ihtiyacınız olanı ondan istemek güçtür. Narsistler bunu daha da güçleştirirler. Suçluluk ve kırgınlık duyguları arasında kalabilirsiniz.

BOYUN EĞİCİLİK. Konu kendi haklarınız ve düşünceleriniz olduğunda iddalı olmak zordur. Narsistler sizi öfkenizi bastırmaya zorlayarak veya sizi kendi fikrinizden caydırarak sindirebilir.

TERK EDİLME/ İSTİKRARSIZLIK: Reddedilmekten ve yalnız kalmaktan karşınızdaki narsistin kısıtlamalarına ve ızdırap verici davranışlarına katlanacak kadar korkuyorsunuzdur.

KUSURLULUK/ UTANÇ: İstenmediğinizi ve yetersiz olduğunuzu hissedersiniz. Narsistin yüzünüze çarptığı eleştirileri kolaylıkla benimser, sizden memnun olmadığında hemen suçlamayı kabul edip bunun sizin hatanız olduğunu kabullenirsiniz. Sıklıkla kendinizden şüphe ederek kendinizi düzeltmeniz gerektiğini hissedersiniz.

DUYGULARI BASTIRMA: Duygularınızı kendinize saklamak alışkanlık haline gelmiştir. Konu duygularınız olduğunda oldukça metanetli ve aşırı kontrollüsünüzdür. Siz derin bir keder içinde beklerken narsist duygusal patlamalar yaşayabilir.

DUYGUSAL YOKSUNLUK: Duygusal ihtiyaçlarınızı karşılayacak, sizi gerçekten sevecek, anlayacak, koruyacak ve ilgilenecek birini bulabileceğinize hiçbir zaman inanmamışsınızdır. Dolasıyla narsist sizin beklentilerinize uymaktadır. Üzgünsünüzdür, ancak bu sizin için hep yaşadığınız sıradan bir durumdur.

KUŞKUCULUK/ KÖTÜYE KULLANILMA: Narsistle ilişkiniz, o kırıcı ve kötü davranma modundayken, size geçmiş yeniden sahneleniyormuş gibi hissettirir. Buna nasıl dayanılacağını bilirsiniz ve bununla savaşmak imkansız gibi gelir. Savaşmayı denediğinizde bile, bu genellikle pes etmenizle sonuçlanır.

YÜKSEK STANDARTLAR: Mükemmel bir eş, arkadaş, kardeş ya da çalışan olmak için çırpınıp durursunuz, çünkü sizden beklenenin bu olduğunu bilirsiniz. Onun standartlarını karşılayabilmek adına zevk almaktan ve içinizden geldiği gibi olmaktan ödün verirsiniz.

NARSİSTLERİN TİPİK ŞEMALARI

DUYGUSAL YOKSUNLUK: Hiç kimse onu olduğu gibi sevmeyecek ve duygusal ihtiyaçlarını karşılamayacaktır. Bu yüzden de kimseye ihtiyaç duymamalıdır. Kusursuzluk, başarı ve bağımsızlık peşindedir.

KUŞKUCULUK / KÖTÜYE KULLANILMA: İnsanların ona çıkar için iyi davrandıklarına inanır. Gerçek bir yakınlıktan kaçınır ve diğer kişilerin niyeti konusunda aşırı şüphecidir.

KUSURLULUK/ UTANÇ: En temelde, farkındalık dışı bir düzeyde sevilmez hisseder ve kendinden utanır. Bağımlılık yapan kendini yatıştırıcı etkinliklerle fazlaca uğraşır. İşinde aşırı çalışmak gibi. Üstün performansıyla ilgi toplar, onay arayarak ve ayrıcalıklı muameleye hakkı varmış gibi davranarak bu farkındalığı bilincinden uzak tutar.

BOYUN EĞİCİLİK: ‘’Yönet ya da yönetil.’’ O yönetendir.

YÜKSEK STANDARTLAR: Hayatında ustaca gizlediği yetersizliğini ortaya çıkarma tehditi oluşturan herhangi bir spontanlığa yer yoktur. İşleri mükemmel ve sıklıkla da usanmadan yapabilmek adına zevki feda etmek zorundadır. Çalışma modunda değilken gerçekten huzursuzdur.

HAK GÖRME/ BÜYÜKLENME: Bu şema narsistin karakteristik şemasıdır. Diğer insanlardan farklı muamele gördüğünde kendisini özel hisseder. Kurallar ona işlemez. Büyüklenmeci hayalleri vardır ve kendisini üstün görür. Bu aynı zamanda kusurluluğun örtüsüdür.

YETERSİZ ÖZDENETİM: Sınırları kabul etmeyi reddeder ve rahatsızlığa fark etmeksizin her istediğini elde edebilmeyi ister ve bekletilmeye veya talebinin reddedilmesine tahammül edemez.

ONAY ARAYICILIK: Beğeni, statü ve ilgi için sürekli bir arayış içindedir. Bu genellikle yalnızlık ve kusurluluk duygularının aşırı telafisidir.

Psikiyatrist & Psikoterapist

Uzm. Dr. Sevilay Zorlu

Hipnoterapist

Psikanalitik Regresyon Terapileri

HYT (Hipnomedidatif Yeniden İşleme )

İBT (İçsel Bilge Terapisi)

Cinsel Terapist

Kognitif (Bilişsel) Davranışcı Terapist

Çift Terapisti

Aile Danışmanı

Sanat Terapisti