PSİKİYATRİST

TÜTÜN BAĞIMLILIĞI

DR. SEVİLAY ZORLU

Tütün dünyada en yaygın olarak kullanılan bağımlılık yapıcı bir maddedir. Tütün kullanımını bırakanların % 70’i ilk üç ayda tekrar kullanmaya başlamıştır. Tütünle elde edilen sigara dünyada meydana gelen ölüm nedenlerinin başında yer almaktadır. Bu nedenle genel olarak ülkeler sigara kullanımını kısıtlama ya da kullanımı yasaklama eğilimindedirler.

Sigara içindeki nikotin; çok kısa sürede bağımlılık yapabilen, kullanan bireylere ekonomik yönden yük getiren, içerdiği zararlı maddelerle organizmayı olumsuz yönde etkileyebilen ve sağlığa ciddi oranda zarar verebilen bir maddedir.

Tütün; (Nicotiana Tabacum) patlıcangiller familyasından bir bitki türü olup ana vatanı Amerika’dır. Amerika’dan Avrupa’ya daha sonra da bütün dünyaya yayılmış bir maddedir. Bu maddenin asıl yayılması Fransa’nın Portekiz’deki elçisi olan Jean Nikot’un tütünün bitkisini Fransa sarayına tanıtmasıyla olmuştur.

Tütün enfiye olarak buruna çekmek, nargile ve pipoda yakarak veya puro ve sigara olarak tüttürülüp, dumanı solunarak kullanma şekilleri vardır. En yaygın olarak kullanılan şekli sigara ve nargile şeklidir.

Sigaranın bağımlılıktan başka belirgin tıbbi hastalıklara da yol açtığı gözlemlenmiştir. Sigara kullanımının kalp damarlarında tıkanıklığa sebep olduğu ve kalp hastalıklarının %30’unda sigaranın etkili olduğu belirtilmiştir.

Sigara kullanımı bronşların daralması ile giden akciğer hastalıklarına, beyindeki damarlarda tıkanmalara ve buna bağlı felçlere yol açmaktadır.

Tütünün bırakılamamasının nedeni nedir?

İçindeki ana madde olan nikotinin bağımlılık yapıcı özelliği sigara içme ihtiyacına neden olur. Sigara, modern dünyada ciddi sağlık sorunlarını ortaya çıkaran bir maddedir ve bu konuda gerekli önlemlerin alınmaması halinde Avrupa’da 100 milyon insanın sigara içme sonucu yakalandıkları hastalıklardan ölecekleri bildirilmektedir.

Sigara kullanımı İngiltere’de insan sağlığını bozan önlenebilir en önemli sebep olarak bildirilmiştir.

Sigara içen kadınlar üzerinde yapılan araştırmalara göre; sigarayı kadınların erkeklere oranla daha fazla içtikleri ve kadınların sigarayı erkeklerden daha zor bıraktıkları bulunmuştur. Bu araştırmalara göre sigara ile mücadele sonucu erkeklerde sigara kullanımı oranında %21.4 düşüş olurken, kadınlarda ise bu oran %5.8’dir.

Yapılan araştırmalarda kadınların erkeklere göre daha erken yaşta sigaraya başladıkları gözlemlenmiştir

Sigara içme oranı özellikle kadınlar arasında artmaya devam etmekte, sigarayı uzun süredir içen kişilerin ölüm hızları her yaşta, içmeyenlere göre üç kat daha fazla olmaktadır. 1975-2000 yılları arasında sigaraya bağlı ölümlerin 50 milyona çıkacağıöngörülmüştür.

Tütün Kullanım Bozukluğu

A. On iki aylık bir süre içinde, aşağıdakilerden en az ikisi ile kendini gösteren, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açan, sorunlu bir tütün kullanım örüntüsü:

1. Çoğu kez, istendiğinden daha büyük ölçüde ya da daha uzun süreli olarak tütün alınır.

2. Tütün kullanmayı bırakmak ya da denetim altında tutmak için sürekli bir istek ya da bir sonuç vermeyen çabalar vardır.

3. Tütün elde etmek, tütün kullanmak ya da yarattığı etkilerden kurtulmak için gerekli etkinliklere çok zaman ayrılır.

4. Tütün kullanmaya içinin gitmesi ya da tütün kullanmak için çok büyük bir istek duyma ya da kendini zorlanmış hissetme.

5. İşte, okulda ya da evdeki konumunun gereği olan başlıca yükümlülüklerini yerine getirememe ile sonuçlanan, yineleyici tütün kullanımı (örn. işini engelleme).

6. Tütünün etkilerinin neden olduğu ya da alevlendirdiği, sürekli ya da yineleyici toplumsal ya da kişilerarası sorunlar olmasına karşın uyarıcı kullanımını sürdürme.

7. Tütün kullanımından ötürü önemli bir takım toplumsal, işle ilgili etkilerin ya da eğlenme-dinlenme etkinliklerinin bırakılması ya da azaltılması.

8. Yineleyici bir biçimde tehlikeli olabilecek durumlarda tütün kullanma (örn yatakta sigara kullanma).

9. Büyük bir olasılıkla tütünün neden olduğu ya da alevlendirdiği, sürekli ya da yineleyici bedensel ya da ruhsal bir sorunu olduğu bilgisine karşın tütün kullanımı sürdürülür.

Tütün Yoksunluğu

A. En az birkaç hafta, her gün tütün kullanma.

B. Tütün kullanımının bırakılmasından ya da ölçüsünün azaltılmasından sonraki 24 saat içinde, aşağıdaki en az dört bulgunun gelişmesi:

1. Kolay kızma, engellenmişlik duygusu ya da öfke.

2. Bunaltı.

3. Odaklanma güçlüğü.

4. Yeme isteğinde artma.

5. Huzursuzluk.

6. Çökkün duygudurum.

7. Uykusuzluk.

Psikiyatrist & Psikoterapist

Uzm. Dr. Sevilay Zorlu