PSİKİYATRİST

İLİŞKİNİZDE AŞIRI SAVUNMACI MISINIZ?

DR. SEVİLAY ZORLU

Bugüne kadar kimsenin ölüm döşeğindeyken, “Keşke işime biraz daha fazla zaman ayırabilseydim…” dediği görülmemiştir.

Rob Parsons

İlişkilerdeki çatışmalar hem tehlike hem de fırsattır. Bir çatışma yaşayan çiftler kendilerine” Bu bana ne öğretti? Ben nasıl bir hata yaptım da böyle bir çatışma oldu? Çatışmanın tekrarlamaması için ne yapmalıyım?” gibi sorular sorarak olayı analiz ederlerse krizi fırsata dönüştürebilirler. Çatışmalardan ders almaya yönelik yaklaşımlar evlilikler için faydalıdır.

İnsanların genellikle kullandıkları evrensel iletişim kalıpları vardır. Bir tehdit hisseden kişi, zayıflıklarını açığa çıkarmamak için bazı yöntemlere başvurabilir:

Farkında olalım ya da olmayalım, beden dilimiz özdeğer duygularımızı yansıtır. Özdeğerimiz sorgulanıyorsa, bedenlerimiz bunu fiziksel olarak dışa vurur. Bunu düşünerek, insanların iletişim anlarında karşı tarafın rahatlıkla gözlemlediği ama kendisinin farkına varamadığı bazı belli bedensel duruşları vardır.

SUÇLAYICI

Suçlayıcı davranışların karşısında genellikle savunucu davranışlar yer alır. Kendini aşırı savunmanın belirtilerinden biri özürler bulmaktır. Elinizde olmayan nedenlerden ötürü öyle davrandığınızı söyleyerek işin içinden çıkmak istiyorsanız, sorunu kendi dışınızda arıyorsunuz demektir. Sözgelimi, akşam yemeğine hep geç kaldığı anımsatılınca, trafiğin yoğunluğu bir özür olarak getirilebilir. Oysa vurgulanmak istenen "HEP” geç kalınması olduğu gibi, başka bir yoldan gelme ya da daha erken yola çıkma seçeneklerini de söz konusu olabilir.

SAVUNUCU

Kendini aşırı savunma belirtilerinden bir diğeri, eşinin duygu ve düşüncelerini öngörmeye kalkıp, bunlara olumsuz birtakım yüklemlerde bulunarak savunucu tepki göstermektir. Oysa sağlıklı bir iletişim, yanlış anlamaya yol açabilecek birçok konuyu açıklığa kavuşturabilir.

YAKINMAYA, HEMEN KARŞI YAKINMAYLA KARŞILIK VERMEK

Kendini aşırı savunmanın bir diğer belirtisi, yakınmaya, hemen karşı yakınmayla karşılık vermektir. Oysa, karşısındaki kişinin ne söylemeye çalıştığını anlayarak yaklaşmak, daha çözüm odaklı bir yaklaşım olacaktır. Bunun daha ileri bir biçimi, getirilen yakınmaya karşılık, konuyla hiç ilgisi olmayan herhangi başka bir konuyu yakınarak gündeme getirmektir. Böyle bir yaklaşım, iletişimi iyiden iyiye çıkmaza sokar.

"EVET-AMA" DEYİŞLERİ

Kendini aşırı savunmanın bir diğer belirtisi "evet-ama’cılıktır. "Evet-ama" deyişleri karşısındakine katılmayla başlar, katılmamakla sonlanır. Sözgelimi, kişi eşine "Söz vermiştin, geçen hafta evin bütün faturalarını yatıracaktın" der, "Evet, söz vermiştim ama başka işlerim çıktı" diye yanıt alır.

KENDİNİ YİNELEYİP DURMAK

Diğer bir aşırı savunma belirtisi, kendini yineleyip durmaktır. Kişinin kendi bakış açısını başka yollarla yeniden ortaya koyması ya da karşısındakinin sorularını göz önünde bulundurarak doğru karşılıklar vermek yerine, kendisini yineleyip durmasıdır. Benzer söylemle yeterince bastırırsa, bir de sesini yükseltirse baskı kurabileceğini düşünür.

SÖYLENİP SIZLANMAK

Kendini aşırı savunmanın son bir belirtisi söylenip sızlanmaktır. Burada, ne söylendiği değil, nasıl söylendiği önem kazanır. Burada, çocukça, yüksek perdeden, daha çok burundan gelen bir ses tonuyla, cümlenin sonuna doğru bir sesleme (heceye) vurgu yaparak konuşulur. Sözgelimi, "Ben hiç dışarı çıkarmıyorsuuun!", "Hiç beni dinlemiyorsuuun!", "Benim bunda ne suçum var?!.." denir.

PEKİ YA BEDEN DİLİ NE SÖYLER?

Kendini aşırı savunma, vücut dilinde yalancı bir gülümsemeyle (ağız kenarları yükselir, ancak gözlerde bir değişiklik olmaz), sanki bir yumruktan kaçıyormuş gibi, bir yandan, diğer bir yana dönmeyle, kollarını göğsünde kavuşturma gibi yollarla gösterilir.

Kendini aşırı savunmanın getirdiği başlıca sorun, iletişimin engellenmesidir. Eşler birbirlerinin gerçek bakış açılarını anlamak yerine kendilerini savunmaya odaklanırlar ve bunun için çaba ve zaman harcarlar. Böylece bir çözüm bulunamaz, çatışma daha da büyür ve etkileşim, saldırı ve karşı saldırı ile sürer gider.

Kendinizin ya da eşinizin aşırı savunucu olup olmadığını belirlemek için, özellikle bir anlaşmazlık ya da uzlaşmazlıktan sonra hem siz hem de eşiniz uygulayabilirsiniz. Durumunuzu analiz edebilirsiniz. Eşiniz uygulamak istemezse, ikinci bir kez uygulamanızda, o olsaydı nasıl yanıt verirdi, bunu göz önünde bulundurarak bütün soruları yeniden yanıtlayın.

"KENDİNİ AŞIRI SAVUNMA" ÖLÇEĞİ (Gottman)

Bu ölçek, eşiniz bir konuyu gündeme getirdiğinde, aşırı savunucu bir tutum takınıp takınmadığınızı ölçmek içindir. Bir anlaşmazlık ya da uzlaşmazlığınızdan sonraki gerçek duygu, düşünce ve davranışlarınızı anımsamaya çalışın. Kendinize karşı dürüst olmanız çok önemlidir. Her bir yargı için, genelde katılıp katılmadığınıza bağlı olarak "evet" ya da "hayır" yanıtı verin.

Eşim yakınınca, haksız yere dırdır ettiği düşüncesine kapıldım