PSİKİYATRİST

Kontrol Sizde mi?

DR. SEVİLAY ZORLU

Kendilerine ilişkilerine öfkeli, genellikle umutsuz, yaşadıkları hayattan bıkmış kişiler… Kendilerini ve çevrelerindeki insanları değiştirecek bir çeşit büyünün hayalini kuruyorlar. Diğer kişilerin arazilerine izinsiz girmek, bazı sonuçları beraberinde getirir. ‘’Girmek yasaktır’’ levhaları genellikle eğer birisi sınırı aşacak olursa, onun cezalandırılacağı tehdidini taşır. Eğer bir yönde yürüyorsak, bunun olacağını ve bir başka yöne yürüyorsak, başka bir şeyin meydana geleceğini bilmemiz gerekir.

Sağlıklı ve dengeli bir hayat biçimi için kesin sınırlar çizmek gereklidir. Sınırlar, sorumluluk alanınızı belirleyen kişisel çizgilerdir. Diğer bir deyişle, sınırlar kim olduğu muzu ve kim olacağımızı tanımlar.

İLİŞKİLER

İnzivaya çekilmiş bir insan değilseniz, ilişkileri engellemek imkansızdır. Onlarla devamlı olarak iç içeyiz çünkü onlar hayatımızı ve güvenliğimiz üzerine kurduğumuz yapının kendisidir. İlişkinin sözlük anlamı, bir bağlantı- bağlı veya ilgili olma durumudur. Fakat bir ilişkiyi anlama ve geliştirmede önemli olan o bağın kurulma yoludur. İlk ilişkimiz doğal olarak annemizle kurduğumuz ilişkidir. Bu genellikle iyi bir duygudur. Annemiz bize bakar, sevgi ve huzur verir ve bu deneyim gelecekteki ilişkimizin temelini oluşturur. Temel güven duygumuz gelişir, şanslıysak ve her şey yolunda gitmişse dünya bizim için güvenli bir yerdir. Aşama aşama geliştikçe, babamızla ve diğer yakın akrabalarımızla, komşularımızla, öğretmenlerimizle ve yetkili kişilerle farklı, bazen de benliğimiz için tehlikeli ilişkiler başlar. Dünyamızı genişletiriz, hayal kırıklıkları ,kırgınlıklar, üzüntüler yaşayabiliriz.

DUYGULAR

İncinmiş duygular yüzünden başkasına hoş görülmeyecek davranışlarda bulunan ya da acı çeken insanları kaç kez görmüşüzdür? Ve insanlar yıllar boyu neler hissettiklerini gözardı etmeye çalışarak depresyona girebilirler.

Duygular ne gözardı edilmeli, ne de onların emrine girilmelidir. Duygularımıza ‘’sahip olmayı’’ ve onların farkında olmayı öğrenmeliyiz. Onlar bizi genelde iyilikler yapmaya yönlendirebilir. Duygular yüreğinizden gelir ve size ilişkilerinizin durumunu bildirir. İşlerin iyi gidip gitmediğini, sorun olup olmadığını size söyler. Kendinizi huzurlu ve sevecen hissediyorsanız, işler muhtemelen iyi gitmektedir. Eğer öfke duyarsanız, çözüm bekleyen bir sorununuz var demektir. Ancak önemli olan duygularınızın sizin sorumluluğunuzda olmaları ve onlara sahip çıkmanızdır; onları sorunlarınızın sinyali olarak görebilirsiniz. Böylelikle işaret etmekte oldukları konu her ne ise, ona bir yanıt bulmaya çözmeye yönelebilirsiniz.

ARZULAR

Arzularımız sınırlarımız için de yatar. Her birimiz farklı arzu ve taleplere, hayal ve isteklere, hedef ve planlara, açlığa ve susuzluğu sahibiz. Hepimiz ,’’ ben’’ i tatmin etmek isteriz. Ancak neden etrafta bu kadar az tatmin bulmuş ‘’ ben’’ bulunmaktadır?

Sorunun bir kısmı, kişiliğimiz içinde yapılanmış sınırların eksikliğindedir. Gerçek ‘’ ben’’ i ve gerçekte neyi arzuladığımızı tarif edemeyiz. Arzuların pek çoğu gerçekmiş gibi maskelenmiştir. Onlar, gerçek arzulara sahip olmamamızla ortaya çıkan heveslerdir. Örneğin, seks düşkünlerinin pek çoğu, cinsel deneyimler aramaktadır, ancak gerçekte arzuladıkları, sevgi şefkat arayışı ve yakınlık kurabilmektir.

Arzularımızı ararken aktif bir yol üstlenmeliyiz. Kendi arzularımızın sahibi olmalı ve yaşamda emellerimize ulaşmak için onları kovalamalıyız. Başarıyla sonuçlanmış bir arzu, ruha hoş gelir, ancak başarı için çok çalışmak gerektiği de kesindir!

DAVRANIŞLARIMIZIN SONUÇLARI

‘’Kişi, ne ekerse onu biçer’’ dersimizi çalışırsak, iyi not alırız. İşe gidersek, maaş alırız. Egzersiz yaparsak, daha sağlıklı bir bedene sahip oluruz. Diğerlerine karşı sevecen davranırsak, daha yakın ilişkiler ediniriz. Öte yandan tembellik, sorumsuzluk veya denetimsiz davranışlar ekersek; fakirlik, başarısızlık ve kötü yaşam sonuçları biçmeyi bekleyebiliriz. Bunlar, davranışlarımızın doğal sonuçlarıdır. Emek vermek gerekir.

Sorun, birisinin bir diğerinin yaşamındaki ekme ve biçme kuralına karışması ile ortaya çıkar. Ana babalar genellikle çocuklarının davranışlarının doğal sonuçlarıyla karşılaşmasına izin vermek yerine onlara bağırabilirler. Oysa sevgi ve sınırla, sıcaklık ve sonuçlarla ana babalık etmek kendi yaşamları üzerinde denetim duygusuna sahip, kendine güvenen çocuklar ortaya çıkarır.

DEĞERLER

Değer verdiğimiz şey, sevdiğimiz ve önem verdiğimiz şeydir. Genellikle neye değer verdiğimizin sorumluluğunu üstlenmeyiz. Yanlış yerleştirilmiş değerler yüzünden yaşamda bazı şeyleri kaçırırız. Gücün, zenginliğin ve zevkin, gerçekte sevgiye olan en derin özlemimizi tatmin edeceğini sanırız.

Yanlış şeyleri sevmekten veya değeri olmayan şeylere değer vermekten kaynaklanan denetimsiz davranışların sorumluluğunu üstlendiğimizde, doyumlu olmayan şeylere değer veren bir yüreğimiz olduğunu belki de kendimize itiraf edebildiğimizde ‘’yeni bir yürek” yaratmak için yardım görebiliriz. Sınırlar bize, eski incitici değerlerimizi yadsımada değil, onları sahiplenmede yardımcı olur; böylelikle onları değiştirebilme bilincine erişiriz.

SEVGİ

Sevgi verebilme ve sevgiye karşılık verebilme, hediyelerin en yücesidir. Varlığımızın merkezi yürektir. İnsanın sevgiye açılma ve sevgiyi dışarı vurabilme yetisi, yaşam için vazgeçilmezdir.

Pek çok kişi acı ve korku yüzünden sevgi alış verişinde güçlük çeker. Yüreklerini diğerlerine kapatmış olduklarından, kendilerini boş ve anlamsız hissederler. Şükran ve sevgiyi içeri alıp akışını sağlayamayabilirler. Seven yüreğimiz fiziksel olanı gibi, yaşamsal kanın içeri olduğu kadar dışarı da akmasına gereksinim duyar. Ve fiziksel sureti gibi yüreğimiz de bir kastır; bir güven kası. Bu güven kası, kullanılma ve egzersiz yapma gereksinimindedir. Eğer zedelenirse ağırlaşır ve güçsüzleşir. Kendimize ait bu sevme işlevinin sorumluluğunu üstlenmeli ve onu kullanmalıyız. Gizlenen veya kabul edilmeyen sevgi; her ikisi de bizi öldürebilir.

Pek çok kişi sevgiye nasıl direndiklerinin sorumluluğunu üstlenmez. Etraflarında pek çok sevgi bulunur, ancak yalnızlıklarının kendi karşılık verme eksikliklerinden kaynaklandığını fark etmezler. Sıklıkla şöyle derler; ‘’diğerlerinin sevgisi içeri giremez’’. Bu cümle, karşılık verme sorumluluklarını olumsuzlaştırır. Sevgide sorumluluktan kaçmak için ustaca manevra yaparız; yüreklerimizi kendi malımız gibi sahiplenmeli ve bu alandaki zayıflıklarımız üzerinde çalışmalıyız. O bize, yaşamın kapılarını açacaktır. Yukarıda bahsedilen alanların tümünde, ruhumuzun sorumluluğunu üstlenmeliyiz. Bunlar, sınırlarımız içinde kalmaktadır. Ancak sınırlarımız içinde kalanlarla ilgilenmek kolay değildir; diğer insanların kendi sınırları içinde kalanlarla ilgilenmelerini sağlamanın da kolay olmadığı gibi.

SINIR İHLALLERİNDE NE YAPMALIYIZ?

Sınır, bir mülkiyet çizgisidir. Nerede başlayıp, nerede bittiğini tanımlar. Neden böyle bir çizgiye gereksiniminiz var? Sizler, boşlukta bulunmuyorsunuz. Sizler, doğa ile ve başka insanlarla ilişki halindeyken varsınız. Sınırlarınız sizi başkalarına, göreceli olarak tanımlamaktadır. Tümüyle sınırlar kavramı, bizlerin ilişkilerimizle var olduğumuz gerçeği ile ilişkilidir. Bu nedenle gerçekte, sınırlar ilişkilerle ilintili ve son olarak da sevgi ile bağlantılıdır.

Ruhsal ve bedensel dengemiz için sınırlarınız diğerleri tarafından görülebilir kılınmalı ve ilişkilerle onlara iletilebilir olmalıdır. İlişkiler hakkındaki korkularımız nedeniyle, sınırlar konusunda pek çok sorunumuz vardır. Suçluluk, sevilmeme, sevgi yitimi, bağlantı kaybı, onay eksikliği, öfkeye hedef olma, tanınma ve benzeri korkularla kuşatılmışızdır. Bunların tümü sevgide başarısızlıktır, oysa evrenin planı, bizim nasıl seveceğimizi öğrenmemizdir. Bu ilişki sorunları yalnızca ilişkiler içinde çözülebilir, çünkü sorunların kendisi ve ruhsal varlık, bu kapsam içinde yer alır.

Bu korkular nedeniyle, gizli sınırlar edinmeye çalışırız. Sevdiğimiz birine dürüstçe hayır demek yerine, pasifçe ve sessizce kendimizi çekeriz. Karşımızdakine bizi incittiği için kendisine öfke duyduğumuzu söylemek yerine, gizlice kızgınlık duyarız. Çoğu kez, bir başkasının sorumsuzluğu ile gelen acıyı tek başımıza göğüsler, onların bu hareketinin bizi ve sevenleri nasıl etkilediğini kendilerine söylemeliyiz; oysa bu, onların ruhu için yararlı olacak bir bilgidir. Bazı insanlar, sınırlarımız olduğu için bizi terk eder veya bize saldırır mı? Evet onların karekterlerini öğrenmek ve soruna karşı tedbirler almak, onu hiç tanımamaktan daha iyidir.

DUYGUSAL UZAKLIK

Yüreğinizin yeniden güven kazanması için gereksinim duyduğu mekanı veren geçici bir sınırdır; asla kalıcı bir yaşam tarzı değildir. Kötüye kullanılan ilişkide taraflar, duygusal yönden ‘’ buzların erimesi’’ için emin bir yere gereksinim duyar. Bazen suiistimalci ilişkilerde, suiistimale uğrayan kişi, karşısındaki kendi sorunları ile yüzleşerek ilişkide güvene layık olana dek duygusal bir uzaklığı koruma gereksinimi duyabilir. Acı ve hayal kırıklığı için kendinizi hazırlıklı tutmaya devam etmemelisiniz. Eğer istimar edildiğiniz bir ilşki içinde bulunmuşsanız. Geri dönmek için emniyet sağlanmasını ve değişikliğin gerçek belirtilerin görülmesini beklemelisiniz.

Pek çok kişi, bağışlama adına birisine güvenmede aceleci davranır ve karşısındakinin ‘’tövbekarlığa bağlı kalmanın meyvesini’’ verdiğinden emin olmaz. Gerçek değişikliği görmeden suiistimalci, bağlanmaktan ilişkinin sorumluluğunu almaktan korkan veya bağımlı bir kişiye kendinizi açmaya devam etmek, aptallıktır. Bağışlayın, ancak tutarlı değişiklik görene dek kalbinizi gözetin.

Hayatınız kontrolünüz dışında mı?
İnsanlar sizden yararlanıyor mu?
Hayır demekte zorlanıyor musunuz?
Ne zaman evet ne zaman hayır demelisiniz?
Gerçekleşmeyen arzularınız yüzünden hayal kırıklığına uğruyor musunuz?

Kendinize sıklıkla şu soruları soruyor musunuz?

Bu neden hep benim başıma geliyor?
Neden diğer insanların beni itip kakmasına fırsat veriyorum?
Neden devamlı olarak çabalayıp, herkesi memnun etmek zorunda hissediyorum?
Neden başkalarının her şeyi benden daha iyi yaptığını düşünüyorum, kendimi daha aşağılarda görüyorum?
Neden her şey ters gidecek gibi geliyor?
Neden en ufak bir uyarılmayla moralim bozuluyor ya da öfke nöbetleri geçiriyorum?
Neden haksızlığa uğradığımda susup kalıyorum, bir cevap veremiyorum, kendimi savunamıyorum?