Trikotilomani (Saç Yolma Bozukluğu)

Trikotilomani kişinin belirgin biçimde saç kaybı ile so­nuçlanacak kadar yineleyen bir biçimde kendi saçını yolması ile tanımlanan bir dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi, saç yolma öncesinde giderek artan bir gerginlik duyar ve sonuçta saç yolma eylemi İle doyum bulur ya da rahatlama sağlar

Vücutta kıl çıkan herhangi bir yer ( koltukaltları, kasıklar, anal bölge çevresi) yolunabilir. En sık yolunan bölgeler kafaderisi, kaşlar ve kirpiklerdir.

Güniçinde değişik zamanlarda, kısa sürelerde yolunabileceği gibi; daha az sıklıkla ancak daha uzun sürelisaatlerce de yolunabilir.

Çoğu kez, gevşendiği ve oyalanıldığı zamanlarda; kitap okurken, televizyon izlerken gibi. Ya da yaşam koşullarında zorluklar yaşanıldığı zamanlarda da artabilir.

Yolma davranışından önce, giderek artan bir gerginlik duyumu olur. Kimilerinde böyle bir gerginlik duyumu olmaz, Ancak bu itkiye karşı koyma girişimleri olur. Yolma davranışı sırasında zevk alınır, bir doyum sağlanır ya da böylece kişi gerginliği üzerinden atar. Kimilerinin kafa derilerinde kaşınıyor gibi bir duyum olur ve saç yolma davranışı ile bu duyumdan kurtulurlar.

Kıl kökünü incelemek, kılı elinde döndürmek, dişlerinin arasına sokmak, koparılan kılları yemek gibi davranışlar görülebilir. Çok yakınlarının dışında, genelde başkalarının yanında yapılmaz ve toplumsal durumlardan kaçınılabilir. İnsanlar sıklıkla saç kıl yolma davranışlarını yadsırlar ve bunu sonucunda ortaya çıkan saçlarını döküldüğü alanları (alopesilerini) gizlemeye ya da örtmeye çalışırlar.

Kimilerinde başkalarının saçını/kılını yolma dürtüsü vardır ve bunu gizli gizli yapmaya çalıştıkları da olur. Ev hayvanlarının, oyuncak bebeklerinin, giysilerin ya da halıların tüylerini yolabilirler. Tırnak yeme, tırmalama, kemirme ve derisini yolarcasına kaşıma gibi davranışlarda buna eşlik edebilir.  

TRİKOTİLOMANİ (SAÇ YOLMA BOZUKLUĞU) TANISI

(DSM-V )

A- Saç yitimi ile sonuçlanacak biçimde kişinin yineleyici olarak saçını yolması

B- Yenileyici olarak saç yolmayı azaltma ya da durdurma girişimleri.

C- Saç yolma, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.      

D- Saç. yolma ya da saç yitimi başka bir sağlık durumuna (örn. Dermatolojiyle ilgili bir durum) bağlanamaz.    

 E- Saç yolma, başka bir ruhsal bozukluğun belirtileriyle daha iyi açıklanamaz (örn. beden algısı bozukluğunda dış görünümle ilgili algılanan kusur ya da özürü düzeltme girişimleri).

NE SIKLIKTA GÖRÜLÜR?           

Hastalık ilk olarak 12. yüzyılda tanımlanmıştır. Ön­celeri çok nadir bir hastalık olarak bildirilen trikotilomaninin, artık nispeten sık görülen bir hastalık ol­duğu kabul edilmektedir. Genel toplumda trikotilomani sıklığı kesin olarak bi­linmemektedir. Bazı çalışmalarda toplumun yaklaşık %4 kadarını etkilediği bildirilmiştir. ABD'de 2579 üni­versite öğrencisi üzerinde yapılan bir çalışmada yaşam boyu trikotilomani yaygınlığının %1,5 ile 3,4 arasında değiştiği bildirilmiştir.

Genel olarak tüm yaş grupları bir arada değerlendiril­diğinde, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Oranın 9/1'a kadar çıkabileceğini belirten yayınlar vardır. Çocuklarda kadın erkek oranının birbirine eşit olduğu bildirilmektedir 

NEDENLERİ!.

Trikotilomaninin etiyolojisi kesin olarak bilinmemekte­dir, çeşitli kuramlar ortaya atılmıştır

Psikanalitik kuram, patolojik saç yolmayı sıklıkla bozuk aile düzenine bağlı bozuk psikoseksüel gelişimin bir sonucu olarak açıklar.

Davranışsal kuram ise saç yolmayı tırnak yeme, parmak emmeye benzer şekilde öğ­renilmiş bir davranış olarak tanımlar. Saç çekme stre­se bir yanıt olarak geliştirilen bir başa çıkma yöntemi olarak görülmektedir ve olumsuz bir pekiştireç olarak gerginliği azaltmak için kullanıldığı öne sürülmüştür.

Biyolojik yaklaşımlara göre, trikotilomanideserotonerjiksistemide işlev bozukluğu olduğu ileri sü­rülmektedir.Orbitofrontobazalganglia beyin döngüsündeki bir bozukluğun rol oynadığı da ile­ri sürülmüştür.

Aile çalışmalarıtrikotilomanide genetik bir yatkınlığın olabileceğini, fakat çevresel etkenlerin de hastalığın gelişiminde önemli bir payı olduğunu göstermiştir

BELİRTİLERİ NELERDİR?

* Trikotilomanide. hastaların bir kısmı saçlarını çektiklerini inkar edebilirler.

* Bir kısmı saçlarını yalnız başlarınakaldıklarında çekerken, diğerleri yakınlarının önünde de bu eylemi gerçekleştirebilirler.

* Saç çekme davranışı televizyon seyrederken, okuma, çalışma, yatakta uzan­ma ya da telefonda konuşma gibi eylemler sırasında ortaya çıkar ve stresli dönemlerde sıklıkları artabilir.

* Hastalar saçlarını kopardıklarını, eylemin başlangıcın­dan çok sonrasına kadar fark edemeyebilirler.

* Bazı hastalar saçlarını koparırken "vecd hali" benzeri bir durumda olduklarını bildirirler.

* Bu ataklar birkaç dakikadan birkaç saatte kadar süre­bilir.

* Her atakta bir kaç ya da çok sayıda saçı koparabi­lirler.

* Kaşınma ya da acı duymalarına rağmen, saç yolmanın acı verdiğinden çok söz etmezler.

* Saç yeme (trikofaji) ya da saçın ağızda oynanması, saç yolmayı izleyebilir. Bu davranışlar törensel bir şekilde yapılabi­lir.

* Trikofajinin olması trikobezoar, beslenme yetersizli­ği ya da barsak tıkanması, kanama, perforasyon, pankreatit gibi komplikasyonlara neden olabilir

* Bu hastalıkta bedenin tüm bölümleri etkilenebilir. En yaygın etkilenen bölge kafa derisidir.

* Etkilenen diğer beden bölümleri arasında kirpikler, kaşlar ve sakal; daha az sıklıkla gövde ve kol/bacak kılları ile pubik bölge vardır.

* Etkilenmiş olan bölgede kısa ve kırılmış saçlar ile uzun ve normal saçlar bir hat üzerinde ya da sirküler bir bölgede birlikte bulunur. Saçlı deride ya da deride bir anormallik yoktur.

* Pek çok hasta akıllıca saç stilleri ile saç kaybının oldu­ğu alanları saklamakta ustalık gösterirken, alanlar saklanamayacak kadar büyük olunca son çare olarak saç parçaları ya da peruk kullanabilirler.

* Saç kaybı hastanın kendi tarafından oluşturulmasına rağmen, bu kişiler sıklıkla görünümlerine karşı duyarlı­dırlar ve biçimsizliklerini saklamak için uzun zaman harcarlar.

* Bu hastalar genellikle utanç verici sırlarının keşfedileceğinden ve toplum İçinde alay edileceğinden korku duyarlar.

* Hastalık uzarsa, hastanın benlik saygı­sı azalır. Bazı bireyler kaçıngan davranışlar geliştirir ve herkesin duymasından çekinirler. Bu nedenle sosyal geri çekilme ortaya çıkabilir.

HASTALIĞIN GİDİŞİ

Hastalığın sonlanımı ve gidişi çoğunlukla hastalığın başlangıç yaşı ile ilişkilidir.

Trikotilomani sıklıkla çocuk­luk ve erken ergenlikte başlar. Küçük çocuklardaki saç koparma sıklıkla hafiftir ve kendiliğinden geçebilir.

Da­ha sonraki yaşlarda başlayan hastalar daha şiddetli ve kronik gidişli belirtiler gösterme eğilimindedirler.

Has­talığın başlangıcından itibaren 6 aylık sürede tedaviye başlanması olumlu sonlanım göstergesidir.

Bu süre­den sonra yapılan tedavilere karşın, hastalık alevlen­melerle giden bir süreç gösterebilir.

Özellikle kişilik bozuklukları ve diğer anksiyete bozuklukları ek tanısı alan hastalarda sonlanımın daha kötü olduğu ileri sü­rülmektedir.

TEDAVİ YAKLAŞIMLARI

Trikotilomanide en iyi tedavi yönteminin ne olduğu ile ilgili görüş birliği henüz sağlanamamıştır. Tedavi genel­likle psikiyatrisi ve dermatologların işbirliği ile sürdü­rülmelidir.

Psikoterapötik yaklaşımlar; içgörü yö­nelimli psikoterapi uygulanır. Davranışçı tedavi ya da kısa dönemli tedavilerde hipnoz yapılabilir.

Uzm.Dr. Sevilay ZORLU

Psikiyatrist & Psikoterapist

www.antalyaterapipsikiyatri.com

www.antalyacinselterapi.com

ŞirinyalıMh. İsmet Gökşen Cad.

1528 S. Şahbaz Apt. K:2 D:5

Tel: 0 (242) 316 98 99

facebook.com/antalyaterapipsikiyatri

https://twitter.com/DrSevilayZorlu