Obsesif Kompulsif Bozukluk

(TAKINTI-ZORLANTI BOZUKLUĞU)

İnsanların %80 ‘ inden çoğunda zaman zaman çeşitli konularda evham, endişe ve takıntılar olabilir. Ancak çoğu kez günlük yaşam içinde ortaya çıkan bu duygular ile baş edebilir ve sorunlarımızı yaşamımızı etkileme noktasına varmadan çözüme ulaştırabiliriz.Düşünceleri daha kısa sürelidir,daha düşük yoğunluktadır ve daha az sıklıkta ortaya çıkar.

Diğer yandan OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk)’de takıntıların genellikle daha özgül bir başlangıcı vardır,bunlar daha çok rahatsızlık verir ve bu kişiler, söz konusu düşüncelerini azaltmaya ya da yüksüzleştirmeye ileri derecede zorlanırlar.Bu kişilerin takıntıları ve zorlantıları yaşamlarının doğal akışını bozar.OKB olan kişiler, çoğu zaman düşüncelerinin ve zorlantılarının aşırı ve anlamsız olduğunu kabul ederler. Ancak bu kişiler genelde takıntıları ve zorlantılarından utanç duyarlar,dolayısıyla bunları gizli tutarlar. Bunları yıllarca saklayabilenler bile vardır.Ancak bu belirtilerin,tedavi edilebilir olan klinik bir durum olduğunu bilmeyebilirler.OKB olanlarda sıklıkla depresyon da görülür.Tedaviye başvurduklarında yaklaşık üçte birinde depresyon saptanır.OKB olan kişilerin yaklaşık üçte ikisi yaşamının bir döneminde majör depresyon rahatsızlığı geçirir.

Takıntılı düşüncelerin günlük yaşamımızı etkileyecek, günlük aktivitelerimizi kısıtlayacak düzeye gelmesi durumunda OBSESİF-KOMPULSİF BOZUKLUK (OKB) adı verilen bir ruhsal hastalık akla gelmelidir.

OKB NEDİR?

OBSESYON Kişinin zihnine girmesine engel olamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı düşünce, fikir ve dürtülerdir. Kişinin isteği dışında gelirler, kişi tarafından mantıkdışı olarak değerlendirilirler ve yoğun sıkıntı ve huzursuzluğa yani anksiyeteye neden olurlar.

KOMPULSIYON Obsesyonların neden olduğu yoğun sıkıntı ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak üzere yapılan yineleyici davranış ve zihinsel eylemlerdir.

OKB NE KADAR SIKLIKTA GÖRÜLÜR?

OKB önceleri nadir olarak görülen bir hastalık olarak kabul edilmesine karşın son yıllarda yapılan araştırmalarda hiç de nadir olmadığı belirlenmiştir. %2-3 sıklıkta ,%65 25 yaşindan önce ,%15 35 yaşında sonra başlar

OKB HANGİ YAŞLARDA BAŞLAR VE KİMLERDE DAHA SIK GÖRÜLÜR?

Genellikle ergenlik döneminde ve 20-30’lu yaşlarda başlamasına karşın, okul öncesi çağdaki çocuklar dahil herhangi bir yaşta görülebilir. Erkeklerde daha erken yaşlarda başlamasına karşın genel olarak kadınlarda daha sık görülmektedir.

OKB BELİRTİLERİ NELERDİR?

Obsesyon ve kompulsiyonlar toplumdan topluma, kültürden kültüre değişiklik göstermekle birlikte sıklıkla görülenler:

A)OBSESYONLAR=TAKINTILAR

KİRLENME TAKINTISI :

Aşağıdaki konularla ilgili olarak aşırı bir korku duyma ya da tiksinme,iğrenme ve kaçınma düşünceleriyle ‘’boğuşup durma ‘’ :

v      Vücut atıkları ya da salgıları (idrar,dışkı,kan,ter,tükürük )

v      Kir ya da mikrop

v      Yapışkan maddeler ya da kalıntılar

v      Ev temizlik gereçleri ya da kimyasalları

v      Çevresel bulaşanlar (radyasyon,toksik atıklar,ilaçlama)

v      Hayvanlara dokunma

v      Böcekler

v      Bulaşmaktan ötürü hastalanma

v      Başkalarına bulaştırma

v      Hastalıklar (AIDS,hepatit,cinsel yoldan ulaşan hastalıklar)

BİRİKTİRİP SAKLAMA TAKINTISI

v      Gereksiz gibi görünen nesneleri elden çıkaramama

v      Gereksiz birtakım nesneleri toplama zorlantısı

v      Yerden bir takım nesneleri toplama zorlantısı

v      Boş alanların dolmasından rahatsızlık duyma,bunları doldurmaya gereksinme

   DÜZENE KOYMA TAKINTISI

v      Bakışım (simetri), tam yerinde ya da bir düzen içinde olması ile uğraşıp durma

v      El yazısının çok güzel olması konusunda aşırı kaygılanma

v      Kullandığı kağıtların,kitapların ve diğer gereçlerin belirli bir hizada olması için kaygılanma

DİNSEL TAKINTI

Aşağıdaki konularla ilgili olarak aşırı kaygılanma,korku duyma ve bu düşüncelerle ‘’boğuşup durma’’ :

v      Tanrıtanımazlık düşüncelerine kapılma ya da kötü sözler söyleyecek olma

v      Tanrıtanımazlık düşüncelerinden ötürü cezalandırılacak olma

v      Dinsel inanışlarla ilgili kaygılar

v      Doğru ya da yanlışın ne olduğu konuları,törecilik

v      Dinsel düşünceler ya da imgeler üzerinde aşırı durma

BEDENSEL TAKINTI

Aşağıdaki konularla ilgili olarak aşırı kaygılanma,korku duyma ve bu düşüncelerle ‘’boğuşup durma’’ :

v      Bir hastalığı olma ya da görünümüne ilişkin başkalarının olumsuz görüşlerinin olduğu düşüncesi

SALDIRGANLIK TAKINTISI

Aşağıdaki konularla ilgili olarak,aşırı ve mantıkdışı bir biçimde korkma ve bunlarla uğraşıp durma:

v      Kendi kendini yaralama

v      Başkalarını yaralama

v      İstenmedik dürtülerine göre davranma(birini ezme,çiğneme,bıçaklama)

v      Gereken özeni göstermemiş olmaktan ötürü birine zarar verme

v      Kötü bir kazadan,yangından ya da soygundan ötürü sorumluluk duyma

v      Aşağılayıcı,onur kırıcı ya da açık saçık sözleri ağzından kaçıracakmış gibi olma

v      Utanacak bir şey yapma ya da aptal gibi görünecek olma

v      Başkalarına zarar vermeye neden olacakmış gibi gelen,şiddete dayalı zihinsel imgeler

TÜRLÜ TAKINTILAR

v      Belirli bir takım şeyleri bilme ya da anımsama zorlantısı (savsözler,araba plakaları,sözcükler,adlar,geçmişteki bir takım olaylar)

v      Bir şeyi yanlış söylemekten, tam doğrusunu söyleyemeyecek olmaktan, birtakım ayrıntılarını kaçıracak olmaktan korkma

v      Birtakım eşyalarını yitirmekten korkma

v      Belirli birtakım seslerden kolay rahatsız olma (saat tıkırtısı gibi)

v      Vücuduna değen giysi vb.şeylerin yarattığı duygudan rahatsız olma

v      Zihne yerleşen sesler,müzik ya da sözcükler

v      Boş inançlara (batıl itikat) saplanıp kalma

v      Şanslı ya da şanssız numaralar olmasıyla aşırı ilgilenme

B)KOMPULSİYONLAR =ZORLANTILAR

YIKAMA (TEMİZLEME) VE YIKANMA KOMPULSİYONLARI

Aşağıdaki konuların aşırı,mantık dışı ve denetim dışı olarak yerine getirilmesi:

v      El yıkama,çoğu zaman törensel bir biçimde yapılır

v      Yıkanma,çoğu zaman törensel bir biçimde yapılır

v      Törensel diş fırçalama,traş olma,giyinip kuşanma

v      Evi,belirli birtakım odaları,bahçeyi,yürüyüş yolunu,arabayı temizleme

v      Ev eşyalarını temizleme

v      Özel birtakım temizleyicileri ya da temizlik yöntemlerini kullanma

v      ‘’Bulaşık’’ olduğu düşünülen belirli birtakım yerlerden kaçınma (ketler,yerleşim yerleri,binalar)

v      ‘’Bulaşma’’nın önüne geçebilmek için eldiven giyme ya da koruyucu diğer birtakım önlemleri alma

DENETLEME KOMPULSİYONLARI

Aşağıdaki konularda ardı ardına denetleme :

v      Bilmeden başkalarına zarar verilmediğini

v      Kendi kendine zarar vermediğini

v      Başkalarınca zarar görmediğini

v      Bir yanılgısının olmadığını

v      Kötü bir şey olmadığını

v      Gelecekte zararı dokunacak bir şey yapmadığını

v      Bedensel durumu ya da bir sağlık durumu (nabız,kan basıncı,görünüm)

v      Fizik çevre (kilitler,kapılar,pencereler,ev gereçleri,sobalar )

v      Kavanozların tam kapalı olması için kapaklarını tam kapatma

v      Kapıların yineleyerek kapatılması,tam çarpılması

BİRİKTİRİP SAKLAMA VE TOPLAMA KOMPULSİYONLARI

v      Gereksiz birtakım nesneleri toplama,biriktirme,saklama

v      Gereksiz birtakım nesneleri yerden toplama

v      Gereksiz birtakım eşyaları elden çıkaramama ( ‘’Bir gün işime yarayacak olursa… ‘’ )

YİNELEME, SAYMA, DÜZENLEME KOMPULSİYONLARI

v      Kimi zaman saatlerce de sürebilen okuma ve yeniden okuma

v      Aşırı yazı yazma ve yeniden yazma

v      Sıradan eylemleri yineleme (ardı ardına kapıdan girip çıkma,kapı eşiğini atlayıp durma,sandalyeden oturup kalkma,saç tarama,giyinip soyunup durma)

v      Belirli birtakım etkinlikleri belirli sayılarda yapma

v      Nesneleri sayma (raftaki kitapları,geçen arabaları)

v      Zorlantı etkinlikleri (denetleme ve yıkanma)sırasında sayı sayma

v      Nesneleri belirli bir düzende tutma(kitaplar,kalemler)

TÜRLÜ KOMPULSİYONLAR

Zihinsel törenler ( ‘’kötü ‘’ düşünceleri kovmak için ‘’iyi’’ düşünceleri yineleme)(söz konusu zihinsel törenler,takıntılardan değişik olarak,kaygıyı azaltmak ya da gidermek için yapılırlar)

v      Yeterli güvence olmasına karşın,güvence arayışı içinde sürekli soru sorma

v      Doğru olmadığını düşündüğü davranışlarını itiraf etme gereksinimi (söz konusu davranışların başkaları üzerinde çok az olumsuz bir etkisi olmuş bile olsa )

v      Çok fazla zaman alan boş inançlar (batıl itikatlar)

v      Belirli nesne ya da kişilere dokunma ya da hafifçe vurma gereksinimi

v      Kendisine ya da başkalarına zarar vermenin önüne geçmek için birtakım önlemler alma (sözgelimi,belirli birtakım nesnelerden kaçınmak ya da çok düşük olasılıklı bir tehlikeden korunmak için aşırı önlemler alma)

v      ‘’Kurallar’’ına göre törensel yemek yeme (belirli zamanlarda,belirli bir sırayla;çatal,kaşık,bıçak,tabak ve bardağı belirli bir düzende utarak yemek yeme )

İLİŞKİLİ BELİRTİLER

v      Kendi saçını yolma ya da kıl koparma (kafa derisi üzerinden, kaşlardan, kirpiklerden, kasık bölgesinden )

v      Kendine zarar verme ya da vücudundan koparma davranıları (deriyi yolma )

v      Alışveriş yapma zorlantısı

********HAFTAYA OKB NEDENLERİ ve TEDAVİSİ!!!!!!

OKB’NİN NEDENLERİ NELERDİR? 

Herhangi bir kesinlik kazanmamasına karşın OKB’nin nedeni olarak birkaç varsayım üzerinde durulmaktadır.

-GENETIK NEDENLER ; OKB’li hastaların anne-babalarında ve diğer birinci derece akrabalarında OKB’nin sık olarak görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmekte-dir.

-BEYIN IŞLEVLERINDE BOZULMA VE SEROTONIN; Beyin üzerinde yapılan araştırmalarda beynin bazı bölgelerinde ve özellikle de beyin içindeki sinirsel iletimde önemli rolü olan serotonin maddesinin işlevlerinde bozukluk saptanması bunların OKB’nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır.

-ÇOCUKLUK ÇAĞI TRAVMALARI; Çocukluk çağı travmalarına  (örneğin, cinsel istismar) maruz kalanlarda ileri yaşamlarında önemli bir stres yaşantısı ardından OKB’nin ortaya çıkabilmesi erken çocukluk dönemlerinin OKB gelişiminde önemli rol oynadığını göstermektedir

BİLİŞSEL DEĞİŞİKLİKLER

Aşağıda OKB’de sık karşılaşılan düşünsel çarpıtmalar :

v      Siyah ya da Beyaz ( ya Hep ya da Hiç Biçiminde ) düşünme  ‘’Tam güvende değilsem,büyük bir tehlike altındayım demektir. ‘’

v      Büyüsel Düşünme  ‘’Kötü bir şey aklıma gelirse,kesinlikle kötü bir şey olacak demektir ‘’

v       Tehlikeyi Gözünde Büyütme  ‘’ En ufak bir değişiklik bile yapsam kötü bir şey olacak gibi geliyor ‘’

v      Yetkincilik  ‘’ Ne yaparsam yapayım,çok iyi yapmamaya dayanamam ‘’

v      Aşırı Törecilik ( Ahlakçılık ) ‘’En küçük bir yanılgım bile büyük ölçüde cezalandırılmamı gerektirir ‘’

v      Başkalarına Karşı Aşırı Sorumluluk Taşıma‘’ Hiçbir suçu olmayan birine en ufak bir zarar vermemek için her zaman çok dikkatli olmalıy