Kendini beğenmişlik mi? ya da utangaçlık mı?

 Kimileri, YÜKSEK ya da DÜŞÜK BENLİK SAYGISInın olduğundan söz eder; ancak bu söylem, benlik saygısını yarışmacı, karşılaştırıcı ve başkalarına göre değerlendirici bir sayı oyunu gibi gösterir. Daha doğrusu, kişinin kendisini gerçekçi bir biçimde beğenmesi ve sevmesidir.
 Benlik saygısı, kişinin kendini yenik düşüren bir "utanç duyma" durumu ile, yine kendini yenik düşüren bir "kendini beğenmişlik" durumu arasında ortada bir yerde yer alır.
 *KENDİNİ BEĞENMİŞLİK durumu içinde olan insanlar, insan olmanın ötesine geçmeye çalışan kişilerdir. Bu insanlar, kendilerini üstün ve büyük olarak göstermeye çalışırlar; büyüklenirler, kasılırlar, üstünlük taslarlar, böbürlenirler, gösterişçidirler. Küstah ve narsisistiktirler ve başkalarından daha iyi ve daha önemli bir insan olduklarına inanırlar. Başkalarına tepeden bakarlar ve sürekli bir karşılaştırma içindedirler. Onlar için kendilerinin yukarda olması demek, başkalarının kendilerinden aşağıda olması demektir. Kendini yenik düşüren bu kendini beğenmişlik durumu, gerçekte kendine güven duymamaktan köken alır.
 *UTANÇ DUYMA durumu içinde olan insanlar ise, yeterince bir insan olamadıklarına inanan insanlardır. Sürekli bir karşılaştırma içindedirler. Kendilerini herkesten aşağı görürler. Kendileriyle ilgili gerçekçi yorumları yoktur ve kendilerini sevmezler.
 *BENLİK SAYGISI OLAN İNSANLAR, bir insan olmaktan ne daha çoğuna, ne de daha azına sahip olmadıklarını düşünen insanlardır.
 Kendi eksikliklerini ve yetersizliklerini bilen, buna karşın kendilerini seven kişilerdir. Bu insanlar, başkalarına göre kendilerini ne aşağıda, ne de yukarıda görürler; kendilerini başkalarına eşit olarak görürler.
ÖZGÜVEN ve BENLİK SAYGISI AYNI MIDIR?
 ÖZGÜVEN kişinin bir şeyi yapabileceğine ilişkin olarak kendine güvenmesidir. Kişinin kendi becerilerine ve yeteneklerine, kendi etkinliğine güvenmesidir. Kişinin becerileri geliştikçe kendine olan güveni artar. Özgüveni olan insanlar kendilerine şöyle diyebilirler: "Herkes yapabiliyorsa ben niye yapamayayım?"
 Yeterlilik ve kendine güven, benlik saygısı ile ilintili gibi görünüyorsa da, bunlar ayrı kavramlardır. Çünkü kendimize olan saygımız, yalnızca başarılarımızdan kaynaklanacak olursa, başaramadığımızda benlik saygımızı yitiririz.
SAĞLIKLI BENLİK SAYGISI NASIL GELİŞTİRİLEBİLİR?
 Kendimizi başkalarının bize nasıl davrandığı ve bize kendimiz hakkında neler söylediklerine bağlı olarak görmeyi ve düşünmeyi öğreniriz. Ama bu başkalarının hepsi eşit ölçüde önemli değildir. Benlik algılarımız ya da tavırlarımız üzerinde en etkili olan kişiler en yakından ilişkili olduğumuz kişilerdir. Bir insan bizim için ne kadar önemliyse onun bizim hakkımızda, sözle ya da eylemlerle ifade ettiği fikirleri o kadar önemseriz.
 Çocukluğumuzun fırtınasında, kişiliklerimizi ve dünya görüşlerimizi birleştirmek, sentezlemek ve yaratmak için mücadele ettik. Çocukken kalbimize en yakın olanlar aile üyelerimiz, özellikle de anne babamızdır. Gelişen benlik kavramlarımızı ve benlik değerimizi en çok onlar etkiler. Aile dışındaki insanlarla arkadaşlıklarımız olur. Büyüdükçe de arkadaşlarımız, sevgililerimiz ve eşlerimizle kurduğumuz aile dışı ilişkiler benlik kavramlarımızı ve benlik saygımızı etkiler. Benlik imgelerimiz ve değer duygumuz kendi çocuklarımız olması ya da olmaması yaşantılarından etkilenir.  
 Benlik saygısı olan çocuklar, genelde benlik saygısı olan ana babaların çocuklarıdır. Bu ana babalar, çocuklarına sürekli sevgi gösterirler, çocuklarının yaşamına ve arkadaşlarına ilgi gösterirler, onlara zaman harcarlar, dayanak olurlar ve onları yüreklendirirler. Benlik saygısı olan çocukların ana babalarının beklentileri ve ölçüleri yüksektir; ancak söz konusu beklentileri açıktır, mantıklıdır ve tutarlıdır. Çocuklarının görüşlerine ve bireyselliklerine saygı gösterirler, ancak önemli konularda son kararları ana babaları verir.
 Bu ana babaların verdiği ileti açıktır: "Sana güveniyorum, ancak senin hiçbir eksiğinin olmadığını da düşünmüyorum. Ancak seni seviyorum ve bu yüzden seni yönlendirecek, sana sınırlar koyacak ve seni eğiteceğim ve senden yapabileceğinin en iyisi bekleyeceğim, çünkü sana inanıyorum ve sana değer veriyorum."
 Kimi insanların ana babalarının bu tür özellikleri yoktur ama yine de benlik saygıları vardır. Dolayısıyla burada sorulacak soru, bu kişilerin benlik saygılarını nasıl kazandıklarıdır.
 Genelde benlik saygısı oldukça tutarlı bir gidiş gösterir, ancak düşünce yapısına göre, günden güne, belirli bir ölçüde dalgalanmalar gösterebilir.
 Benlik saygısı, kişinin kendisiyle ilgili gerçekçi beğenisini gösteren düşünceleridir. Gerçekçi olması, kişinin kendisiyle ilgili görüşlerinin doğru olduğunu, "şişirilmiş" olmadığını; beğeninin olması da olumlu duygularının ve sevgisinin olduğunu gösterir.
    BENLİK SAYGISI RUH SAĞLIĞI VE BEDEN SAĞLIĞI İÇİN ÇOK ÖNEMLİDİR…
 Kendini sevmedeki yanlış algılarımız birtakım ruhsal ve bedensel sorunlara neden olabilir;
 çökkünlük, kaygı (bunaltı) bozuklukları ve stres belirtileri;
 baş ağrısı, uykusuzluk, yorgunluk ve sindirim sistemi rahatsızlıkları gibi psikosomatik rahatsızlıklar;
 düşmancıl duygular, öfke, başkalarına hiç güvenmeme, aşırı yarışmacılık; eş ve çocuğun sömürüsü ve kötü ilişkiler;
 alkol ve madde kötüye kullanımı ve bağımlılığı;
 yeme bozuklukları;
 iletişim bozuklukları, önüne gelenle yatıp kalkma; başkalarına bağımlılık, eleştiriye aşırı duyarlılık, başkalarını etkilemek için büyük yanlışlar yapmaya eğilim gösterme;
 toplumdan soyutlanma ve yalnızlık gibi toplumsal güçlükler;
 okulda başarısızlık ve toplumsal olarak kendini konumlandırmama gibi sorunlar sayılabilir.
 Benlik saygısı, yaşam doyumu ile son derece ilintilidir. Benlik saygısı, insanları, yoğun çalışmaları ve başarı kazanmaları için güdümler. Benlik saygısının yaşamda başlıca güdümleyici etken olduğu bulunmuştur.
 Benlik saygısı olan kişiler daha çok sağlıklı davranışlar gösterirler. Bu kişiler, daha arkadaşça, daha coşkulu, daha eyleme dönük davranan, kendilerine ve başkalarına daha çok güvenen ve içsel sorunları daha az olan, eleştiriye gelebilen kişilerdir.
BENLİK SAYGISI ÖLÇEĞİ (SCHİRALDİ)
 Aşağıdaki yargılardan her birinin sizin için ne ölçüde doğru olduğunu 0’la 10 arasında derecelendirin. ‘’0’’, söz konusu yargının hiç doğru olmadığını; ‘’10’’, tam doğru olduğunu göstermelidir.
                                                   YARGI
 (1) Ben saygıdeğer bir insanım.
 (2) Ben, başka herhangi biri kadar değerliyim.
 (3) İyi yaşamak için gerekli niteliklere sahibim.
 (4) Aynada gözlerimin içine baktığım zaman, içimi iyi duygular kaplıyor.
 (5) Bana, genel bir başarısızlık gösteriyormuşum gibi gelmiyor.
 (6) Kendime gülebilirim.
 (7) Kendim olmaktan mutluyum.
 (8) Başkalarınca kabul görmesem de kendimi severim.
 (9) Ne olursa olsun kendimi severim ve kendime dayanak olurum.
 (10) Bir insan olarak kendimi geliştirme biçimimden ötürü genelde bir doyum içindeyim.
 (11) Kendime saygı duyuyorum.
 (12) Başka herhangi biri olmaktansa kendim olmayı yeğlerim.
 Bu ölçekten aldığınız değerlerden yola çıkarak benlik saygısı düzeyiniz için genel bir değer elde edebilirsiniz.
    Uzm.Dr. Sevilay ZORLU
Psikiyatrist &  Psikoterapist
www.antalyaterapipsikiyatri.com
www.antalyacinselterapi.com
facebook.com/antalyaterapipsikiyatri
Şirinyalı Mh. İsmet Gökşen Cad.
1528 S. Şahbaz Apt. K:2 D:5
Tel: 0 (242) 316 98 99