YURTTAŞLIK TEMEL GELİRİ (YTG) & AİLE SİGORTASININ UYGULANABİLİRLİĞİ

Dünyanın Temel Öncülleri

• "Küresel Gelir" artarken, tüm yoksullukla mücadele programlarına rağmen; küresel yoksulluk da derinleşmektedir.

• Paranın satın alma gücü düşmekte; gıda ve sağlık gibi zorunlu ihtiyaçlar, lüx haline gelmektedir.

• Ülke vatandaşlarının kendi şahsi kullanımına terkedilemeyecek kadar geniş mülk ve araziler de düzen adına, "devlet" tarafından koruma altındadır.

• Yurttaşlara da bunun karşılığı olarak YTG ödenmektedir.

• Yoksulluk, özellikle aileleri olumsuz etkilemekte; bundan kadın ve çocuklar daha fazla zarar görmektedir.

• Engellilik ve yaşlılık, mecburen destek gerektirmektedir.

• Yoksullar açlık ve sefalete terkedilmesin derken; aylaklığı tercih edecek bir gelir de söz konusu olmamalıdır.

• Ekonomik ve toplumsal yükümüz arttı.

• Demografi değişti

– Hane halkı sayısı 23 milyon

– Genç – yaşlı dengesi Gençler lehine

– Birlikte yaşayanlar nüfusun % 15'i

– Çekirdek aile % 65'i

– Tek başına yaşayanlar % 17'si

– Ailesiz birden fazla kişi beraber % 3'ü

• Kent ve Kır dengesi % 92 + %8

• Açlık sınırı Asgari ücret seviyesindedir.

• Yararlanan sayısı arttıkça Kalite ve beklenti düşüyor.

Türkiye'nin Temel Öncülleri

Genel Çalışma Durumu - I -

• Aktif nüfus (15-64) 64,5 milyon

• İşgücüne katılım %53 (oran düşük)

• İstihdam/toplam işgücü 30,9/34,4 milyon

• İşsiz sayısı 3,5 milyon

• Genç işsizler artıyor % 20 ( ¼)

– Her 4 genç işsizden birisi Yüksek öğretim almış

– Nitelikli işsizlik ülkeden kaçış ve sosyal barışa zarar

 

• Niteliksiz istihdam 4,3 milyon

• Yıllık işgücüne Katılım 250-800 bin

• Yıllık yeni istihdam edilen 400-600 bin

– Yeni istihdamda en yüksek yıl (2017) 1.050 bin kişi

Çalışmaya Tarım da Eklenirse - II -

• Türkiye'de tarımsal nüfus %16.

– Tarımda gizli işsizlik !

– Ücretsiz aile işçiliği !!

Tarımsal üretim maliyeti yüksek, getirisi az,

verimlilik düşük.

 Tarımsal nüfus

• AB ort. % 2

• ABD'de % 4

• Japonya'da % 6

Pandemi öncesi (2020 desteklerinde) dikkat çeken durum destekler mülkiyet bazlı.

Üretim bazlı düzenlemeler olmalı.

Türkiye'de Tarımın payı

Tarımsal Nüfus %16

GSMH payı %5

Bugünün Sorunları

• Milli gelir düşük (8.000 dolar)

• Tasarruf düşük (%11-13)  %20 olmalı

• Para banka-TCMB var ama kurumsal/yapısal sorunlar var

• Gizli /açık işsizlik  ücretler düşük

• Nitelikli işgücü ve istihdamına yönelik projeler yetersiz...

• Dezavantalı kesimlerin sayısı artıyor,

• Çok kişiye az az dağıtılıyor...

1. Proje18 Gençlik Projesi:

 Yurttaşlık Temel Geliri (YTG) uygulaması

2. Aile Sigortası Projesi:

Böylece,

Devlet – Millet Bütünleşmesi ile

Yurttaş Dayanışması sağlanmış olacaktır.

ÇÖZÜM:

Gençlik ve aile temelli çözümlerde

1. Türkiye İçin YTG'nin

Uygulanabilirliği

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan, 18 yaşını doldurmuş herkes bu geliri hak etmektedir.

Bunun amacı

• Devletin, kendi vatandaşlarına ayırdığı kaynak ile onların iş yapma potansiyelini harekete geçirmek;

• üretim ve istihdam yoluyla ekonomiyi canlandırmak, dolayısıyla milli geliri arttırmaktır.

Bu işlemin iki dayanağı vardır:

i. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmakla elde edilen hak,

ii. Artan milli gelir sebebiyle oluşan refah payı.

YTG Sayesinde

• 18 yaşını dolduran gençlere can suyu niteliğinde bir imkan sunulacaktır.

• Amaç, ülkenin dinamik gücünü harekete geçirmektir.

• Özellikle kendi hayatları için bir destek-güvence niteliğindedir.

• Bunu iş için kullanabilecekleri gibi kendilerini geliştirecek bir eğitim, kurs ve bilgi görgü amaçlı da kullanabileceklerdir.

 Böylelikle kendilerine, çevresine ve ülkeye katkı ve bağlılıklarının artacağı öngörülmektedir.

YTG Uygulama Süreci

• Uygulama 18 yaşını dolduran gençleri kapsamaktadır.

• Bu aşamanın iki kritik noktası yer almaktadır:

• Mevcut 18 yaşını dolduranlar için kaynak imkan sunulması,

• Yeni doğanlar ile henüz 18 yaşına girmemiş olanlar için "Birikimli bir program" oluşturulması.

YTG Kapsamı

• Türkiye'de yıllık yeni doğan "bir milyon bebek" için kaynağı bütçeden oluşturulan fonlar, 18 yaşına geldiğinde sahiplerine teslim edilmek üzere çeşitli tasarruf ve yatırım araçlarında değerlendirilecektir.

• Sistemin uygulanması, bütçe hakkının da gereği olarak "Bütçe içi Fon" şeklinde olacaktır.

YTG'nin Kurumsal yapısı

• Gençlik Veri Merkezi (GençVeriM) : Gençlerin demografik durumu, sosyo-ekonomik yapısının toplandığı merkezler.

• Gençlik Teşvik Merkezi (GençTeM) : Koordinasyon merkezi gibi çalışacaktır.

• Gençlik Bankası (GençBank) : Fonların toplanıp yönetilen birim

YTG Hakediş

18 yaşını doldurmuş olan gençler, YTG'den yararlanabilmek için yeterliliklerini belgeledikten sonra,

Hazırlamış oldukları projelerle GENÇTEM'e başvuracaklardır.

Merkezlerde onaylanan projeler, GENÇBANK'a havale edilir ve ödemeler muhabir bankalardan yapılır.

YTG İlk Fon Eylem Planı

• Halihazırda 18 yaşına ulaşmış 1.3 milyon genç bulunmaktadır.

• Bir yasal düzenleme ile hak eden her bir 18 yaşındaki yurttaş için 100.000₺ kişi başı ödeme planlanmaktadır:

Toplam 130 milyar ₺ tutarındadır.

• İlk yıllar devlet bütçesine bu iş ve işlemler için ek kaynak konulmalıdır. Bu rakam;

Mevcut 2022 yılı bütçesinin % 6'sı,

Bütçe açığının %65'ine karşılık gelmektedir.

• YTG Başlangıçta hazır kaynakları hedefleyeceği için bütçe açığını arttırıcı olarak görülmektedir, doğrudur.

• Bu yüzden bu sürecin bir hazırlık safhası gereklidir:

Kamuoyunun bilgilendirilip bilinçlendirilmesi

Kurumsal yapıların tesisi

ve sürecin yaş gruplarına göre tanımlanması.

2. Aile Sigortası Uygulaması

-muhataplarımız-

– Hane halkı sayısı 23 milyon

Genç – yaşlı dengesi Gençler lehine

15-64 yaş aktif nüfus, nüfusun %70' idir.

Hane halkının yoğunluğu

– Tek başına yaşayanlar % 19'unu

– Aile ve aile dışı kişilerle birlikte % 13'ünü

– Ailesiz birden fazla kişi beraber % 3'ünü

oluşturmaktadır.

– Çekirdek aile hane halkının % 65'ini

- Eşler ve çocuklar birlikte olanlar %55'ini

- Baba ve çocuklar birarada % 2'sini

- Anne ve çocuklar birarada olanlar % 8'ini

oluşturmaktadır. (Yaklaşık 2 milyon kişi )

Aile Sigortası Kurumu Gerekliliği

• Bakanlık içinde bir Genel Müdürlük

• Ya da SGK gibi başkanlık birimi olarak;

örgütlenmelidir.

Doğrusu, Sosyal Politikaların Koordinasyonu

bakımından Bakanlık içinde bir Genel Müdürlük

olmalıdır.

Genel Müdürlük

Veri Merkezi

Müracaat ve Sekreterya

Değerlendirme ve Tahakkuk

Yurttaş Dayanışmasında Aile

1. Her aile ayırım yapmaksızın değerlendirilir:

"Yurttaş Dayanışması"

2. Değerlendirme kurulları marifetiyle

desteklenecekler tespit edilir.

i. Üretime katılabilecek olanlar

ii. Bilgi beceri sahibi olanlar.

Faydalanıcılar

• Aile Sigortası Sistemi, dezavantajlı olabilecek

kesim olarak kadınları öncelemektedir.

• Kadın istihdamı %30 seviyelerinde (kötü)

 -ya İş hayatında değil ya da sigortasız-

• Genel Ücret sisteminde 1/3 daha az ücret

• Çalışma süresi olarak daha fazla çalışıyor,

• Sorumlulukları da –çocukların sorumluluğu ve

aile büyüklerinin bakımı da kadına yüklendiği

için- artmaktadır.

Pandemi Öncesi Bütçe Yardımları -I2017 2018 2019

Sosyal Yardımlar 353.660.780,20 434.541.842,30 544.820.313,1

Sosyal Güvenlik

Yardımları 296.256.868,10 349.822.325,60 435.159.512,50

Sosyal Destek

Yardımları 30.140.463,20 34.668.584,80 48.392.806,50

İşveren Sosyal

Yardımları 27.263.448,90 50.050.932,00 61.267.994,10

Nakdi Sosyal

Yardımlar 351.409.221,00 331.615.976,50 424.769.360,60

Ayni Sosyal

Yardımlar 2.251.559,20 102.925.865,80 120.050.952,50

1,090

FONKSİYONEL SINIFLANDIRILMA TABLOSU

10. Sosyal Güvenlik ve Sosyal

Yardım Hizmetleri 311.439.268,90 367.561.426,40 466.903.170,4

Hastalık ve Malullük Yardım

Hizmetleri 8.533.041,60 12.874.612,70 15.486.001,20

Yaşlılık Yardımı Hizmetleri 207.456.135,40 205.557.044,00 233.406.815,60

Dul ve Yetim Aylığı Hizmetleri 0 48.497.097,90 59.526.440,60

Aile ve Çocuk Yardımı Hizmetleri 2.970.371,90 3.230.445,30 3.514.567,60

İşsizlik Yardımı Hizmetleri -347.850,10 12.610.089,80 35.776.359,70

İskan Yardımı Hizmetleri 3.853,90 90,8 853,1

Sosyal Güvenliği Bulunmayanlara

Sağlanan 12.182.147,90 13.668.104,80 19.382.655,00

Hizmetler

Sosyal Güvenlik ve Sosyal

Yardımlara İlişkin

56.366,40 70.021,90 77.592,60

Araştırma ve Geliştirme Hizmetleri

Sınıflandırmaya Girmeyen Sosyal

Güvenlik ve 80.585.201,90 71.053.919,20 99.731.885,10

Sosyal Yardım Hizmetleri

Pandemi Öncesi Bütçe yardımları 934 -II-

Öncelikle Sosyal Koruma Harcamaları

Baştan Ele Alınmalı: Kaynak 1.

• Bütçeden "Sosyal Koruma Harcamaları" kapsamında

kullanılan kaynak milli gelirin %13'üne kadar çıkmaktadır.

12 trilyon ₺ civarındaki milli gelir için bu harcamalar yıllık

bazda;

• "Sosyal Koruma Harcamaları" ~1 trilyon ₺ kadardır.

• Bu rakamın yaklaşık yarısı emekli ve yaşlılık

harcamalarına giderken;

• ¼ kadarı da hastalık ve sağlık bakımı için

kullanılmaktadır.

• Diğer kısmı da "dul ve yetim" aylıklarıdır.

• Dolayısıyla Aile destek Projesi ve YTG için derhal

ayrılması gereken kaynak toplam sosyal koruma

harcamalarının %10'u kadardır. Bu hesapla YTG'nin milli

gelirin %1'i gibi bir değere karşılık geldiği düşünülürse

mevcut imkanlar ile bile bu mümkündür.

Gelir Bazlı Kaynaklar: Kaynak 2.

- Mevcut vergilerin artırılması,

• KDV ve ÖTV üzerindeki %1-3 arası bir oran bu amaçla

kullanılabilir. Bu değer bir yıllık kaynağın sağlanması demektir.

• Yeni vergiler konulması (Vergi ya da Fon uygulaması burada yer

alabilir.) (Bütçe İçi Fon).

• İşsizlik sigortasının belirli bir payı bu amaçla kullanılabilir (%20-

25 bir oran ihtiyaç duyulan kaynağın yarısını sağlayacaktır.)

• Mülkiyet devri ile ilgili gelirler. Özellikle Türkiye'de enflasyonun

temel sebebi haline gelen yüksek konut fiyatları ile ilgili projeler

geliştirilmesinden sağlanan kaynak, önemli bir sorun çözme

imkanını verecektir.

• Hane halkı giderlerinde konut %50'yi aşmıştır. Yüksek fiyatların

önüne geçmek amacıyla, yeni yerleşim alanları; yılda 200bin

konut ile banliyö ve uydu kentler projesi hayata geçirilerek,

bunlardan önemli bir kaynak sağlanır.

• Bütün bu şartlar ilk takvim yılı için dahi ihtiyacın üç katı kaynak

oluşturma imkanını sağlamaktadır.

Projenin Kendini Çevirmesi

• Proje için, ilk başta kaynak gerekmektedir.

• Sürecin işlemesi, hem üretim hem istihdamı,

dolayısıyla talebi tetikler mahiyettedir.

• Ekonomide «hızlandıran» etkisinin çok kısa

sürede (ilk yıl dahil) taleple başlayan bir üretim

artışına sebep olması kesindir.

• Sosyal Koruma Harcamalarının yeniden

organizasyonu verimliliğin de keşfedilmesinde

etkilidir.

• Kısa sürede üretim ve istihdam, orta vadede

verimlilik, proje için önemli bir kaynak olacaktır.

Proje Uygulamasında Kritik Konular

• Mevcut yararlanıcılar söz konusudur: Mağduriyetlere fırsat

verilmemelidir.

• Özellikle YTG 18 yaşı hedef almakla birlikte; ilk defa

uygulanacağı için, 3 yıl öncesi ve 3 yıl sonrasını

planlayabilmelidir. (15-21) yaş...

• Projeler, kaynak dağıtmayı öngörmektedir: Hazırlık, karar

verme ve sürdürülebilirlik için "güven" şarttır.

• Aile Sigortası için de veri sistemi etkin bir değerlendirme ve

karar verme aşaması olursa toplumun yarısı etkilenecektir.

• Hane halkı yoksulluğu talep yanlı geliştikçe suç eğilimi de

azalacaktır. İstihdam ve üretim...

• Bütçe imkanları pozitif etkilenecektir.

 

 Yararlanıcı sayısını artırmak değil doğru kişiye erişim;

• Sayıyı arttırmak memnuniyeti ve beklentiyi boğar.

• Sivil Toplum, harekete geçirilmelidir.

Şimdi Harekete Geçme

Zamanı !..

Teşekkür ederim.

İbrahim UYSAL

İbrahimuysal.ant@gmail.com

Ankara - 2022