Amale ile işçi arasında savrulma

Bir çok şeyde olduğu gibi, bu konuda da bir savrulmadır, alır başını gider güzel memleketimde. İşçi, amele, patron, ağa, burjuva, küçük burjuva. Say say bitmez.

--İşler öyle biri birinin içine girmiştir ki, şu soru, atasözü bile olmuştur. "SEN AĞA BEN AĞA, BU İNEĞİ KİM SAĞA?"

--Bir başka yerde konuyu tanımlamak ne kadar zordur bilemem ama bu ülkede, kimin eli, kimin cebinde belli değildir.

--"Ağa"lığın bile, "züğürt"ü vardır, bu memlekette.

--Neyse, bugün 1 Mayıs, resmi olarak "1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü"dür. Kim üzerine alınır ise kutlu olsun.

--Her ne kadar hâlâ, bazılarının Fuzulî, bazılarının Hayalî'nin söylediğini "O balıklar ki denizin içindedir, denizi bilmezler" sözü gibi; ne "1 Mayıs"ın önemi ne emek-sermaye çelişkisi ne de sınıf mücadelesi pek anlaşılmamış olsa da, bu yılda, COVID-19 dünya salgını nedeniyle sembolik celenk koymaların ve gösterilerin eşliğinde kutlanacak, anılacaktır.

--Dünya tarihe baktığımızda ise, tarih öncesi Prometheus(Ateşi, Olimpos tanrılarından, insanlık için çalan tanrı) ile başlayan, Spartacus (MÖ.111-71, Galyalılar, Crixus, Oenomayus, Agnor ve Gannikus ile birlikte Üçüncü Köle Savaşı'nın liderlerinden biridir) ile süren emek, ve ezilenlerin mücadelesi günümüzde de sürmektedir.

--İlk çağlardan bu yana süren mücadeleni, bu kez de 1856'da, Avustralya-Melbourne'de, günde 16 saat çalışan taş ve inşaat işçilerinin, günde 8 saatlik iş günü için Melbourne Üniversitesinden Parlamento Evi'ne kadar bir yürüyüşlerinde görürüz.

--Bir süre sonra da, 1 Mayıs 1886'da Amerika İşçi Sendikaları Konfederasyonu öncülüğünde, günde 12 saat ve haftada 6 gün çalışan işçiler, günde 8 saat çalışma istekleriyle, iş bırakırlar;

--ABD-Chicago'da bu işçilere destek amacıyla düzenlenen gösterilere de, yarım milyondan fazla işçi katılır.

--O dönemde, parkların bile siyah işçilere kapalı olduğu Luizvil-Kentaki'de Irk ayrımına karşın, 6 bin dolayı siyah ve beyaz işçi, birlikte protesto yürüyüşü yaparak, Ulusal Park'a girderler.

--1 Mayıs'tan, 4 Mayıs'a kadar sürer gösteri ve protestolar, Haymarket Meydanında kanlı bir şekilde bastırılır ve yasal baskılarla bu gösterinin yinelenmesi engellenir.

--İkinci Enternasyonal'de (14 Temmuz-21 Temmuz 1889) Fransız bir işçi temsilcisinin önerisiyle 1 Mayıs gününün tüm dünyada "Birlik, mücadele ve dayanışma günü" olarak kutlanmasına karar verilir.

--Bu mücadelelerden sonra, günümüzde birçok ülkede, 8 saatlik iş günü resmi çalışma süresi olarak resmen kabul edilmiştir.

--İşçilerin birlik ve dayanışmasını yansıtan bir bayram niteliğini kazana"1 MAYIS", günümüzde sosyalist ülkelerde (Çin, Kuzey Kore, Vietnam, Laos, Küba, Venezuela, Nepal, Bolivya) ve Türkiye gibi daha birçok ülkede, resmi tatil günü olak işçiler ve emekçiler tarafından siyasal bir eylem biçimi olarak kutlanmaktadır.

--Karl Marx, 1848'de Friedrich Engels ile birlikte kaleme aldığı "Komünist Manifesto" adlı yapıtında, "Şimdiye kadarki bütün toplumların tarihi, sınıf savaşımları tarihidir" der.

--Yine, Marx’ın Kugelman’a yazdığı bir mektupta sınıflar ve mücadelesine ilişkin şunları yazar:

“1. Sınıfların varlığı, sadece, üretimin belirli tarihsel gelişme aşamalarıyla bağlıdır.

2. Sınıf mücadelesi zorunlu olarak proletarya diktatörlüğüne götürür.

3. Bizatihi bu diktatörlük, bütün sınıfların ortadan kaldırılmasına ve sınıfsız topluma geçişten ibarettir.”

--Peki "sınıf" nedir, diyecek olursak: Sosyal sınıflar, ekonomik özellikleri, yaşam biçimleri ve kültürel konumları birbirine benzeyen insanların oluşturduğu kategorilerdir.

--Örnek günümüzde, Bürokrat sınıfı, işçi sınıfı, zenginler sınıfı gibi tanımlar yapılmakla birlikte;

--Yine bir başka tanım da: "

a) Üst sınıf, ekonomik kaynakların büyük kısmına sahip olanlar;

b) Orta sınıf, Nitelikli işçi ve serbest meslek sahipleri;

c) Alt sınıf, Ücretli sanayi işçileri, köylüler, olarak tanımlanırken;

--Kapitalizm de sınıfları böyle tanımlar:Aristokrasi, burjuvazi, işçiler.

--Yine Karl marx, toplumsal değişmeyi, üretim biçimini göz önüne alarak, 5 aşamada tanımlar: "ilkel - komünal - feodal - kapitalist - sosyalist/ komünist toplum" olarak.

--Sina Akşin, Osmanlı'da belirsiz biçimde bir toplumsal sınıflandırma olduğunu; Katı ve kesin bir sınıflar ayrımı bulunmadığını söylüyor ve sınıflandırmayı böyle yapıyor.

--Klasik dönemde(15- 16. yy.) 1. Yönetenler (askerîler) sınıfı:

(İcraî askerîler, Maaşlılar, Zaimler, tımarlı sipahiler ve Ulema)

2. Yönetilenler (reaya) sınıfı:

(Kentliler, Lonca esnafı, Tüccarlar ve sarraflar, Köylüler ve Göçebeler)

--Tanzimat ve Islahat Fermanı sonrasını ise böyle sınıflandırıyor:

1.Yönetenler:(Merkeze bağlı icraî yönetenler, Alafranga yönetenler, Alaturka yönetenler, Ademimerkezî yönetenler/âyanlar ve Ulema)

2.Azınlık burjuvazisi

3.Yönetilenler (reaya) sınıfı:

(Kentliler, Tüccarlar, Esnaf, İşçiler, Köylüler, Göçebeler)

--Osmanlı ve geçişli Türkiye Cumhuriyeti dönemine, Emek-sermaye çelişkisi açısından bakıldığında emekçiyi "Amele", "Irgat" ve "İşçi" olarak görüyoruz.

--Amele ve ırgatı ele alırsak, gündelikle çalışan emekçi olduğunu görürüz.

--"İşçi" kavramı, insanoğlunun mülkiyet kavramını geliştirmesinden sonra, emek-sermaye çelişkisinden ortaya çıkmıştır.

--Osmanlı Döneminde, ilk olarak "Osmanlı Amele Cemiyeti (1894-1895) İstanbul'da Tophane fabrikalarında gizli olarak kurulmuş;

--1908'den sonra Osmanlı Terakki-i Sanayi Cemiyeti ve daha sonra da Osmanlı Sanatkâran Cemiyeti adıyla çalışmalarını sürdürmüştür.

--Cumhuriyet Dönemini ise, A:1923-1946, B:1946-1961, C: 1961-1980 Yılları arasını ve D:1980'den Günümüzeyi ele almak yerinde olur

--Günümüzde, "1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı", tüm dünyada işçi ve emekçiler tarafından birlik, dayanışma ve haksızlıklarla mücadele günü olarak kutlanmaktadır.

--Pek çok ülkede, resmî tatil olarak kabul edilmekle birlikte, Türkiye'de ilk kez 1923'te resmî olarak kutlanmıştır.

--2008 Nisan'ında, "Emek ve Dayanışma Günü" olarak kutlanması kabul edilmiş, 22 Nisan 2009'da TBMM'de kabul edilen 5892 sayılı yasa ile de, 2002'dan bu güne kadar "1 Mayıs", resmi tatil olarak kutlanmaktadır.

--Bir şekilde sembolik kutlamaların ötesine geçemeyen bu işçi ve emekçi bayramı, 2021 COVID-18 dünya salgını nedeniyle de, bu yıl da, sembolik kutlamaların ötesine geçemeyecektir.

--Ancak, günümüz teknolojisin olanakları ile DİSK gibi birçok sendika, internet ortamlarında kutlama programları yapacaklardır.

--Kısaca tarihini özetlediğim "1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı", tüm işçi ve emekçilere kutlu olsun.