AİHM'nin Osman Kavala...

Osman Kavala aydınlar arasında  “kızıl milyoner“ diye anılır. İlk gençlik döneminden itibaren benimsediği Marksist sol ideolojinin en faal isimlerinden biridir. Babasından kalan serveti savunma sanayiindeki girişimleriyle  daha da  büyüterek ülkemizin en varlıklı isimlerinden biri haline gelmiştir. Çok sayıda  solcu derneğe, vakfa ve bu çizgideki yayınlara  sürekli destek verir. Türkiye’nin belli başlı yayınevlerinden biri olan ve genellikle sol içerikli kitapları yayınlayan İletişim Yayınevi’nin kurucusu ve büyük hissedarı Kavala’dır. 

Osman Kavala fikir ve düşünce yapısıyla, ideolojik kimliğiyle doğal olarak Türk milliyetçiliği düşüncesine, milli ve manevi değerlerimize karşıdır. Bizim gibi ömrü boyunca radikal solcularla mücadele eden insanların Osman Kavala’dan yana olması, onu savunması  elbette mümkün  değildir. Ama hakkında verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasındaki yargı süreci ve AİHM’nin onunla ilgili kararları,   olayı  Kavala'nın meselesi olmaktan çıkarıyor, doğrudan Türkiye’nin medeni dünya nezdindeki yeri ve itibarını ilgilendiren uluslararası hukuki  bir mesele haline getiriyor. Bu dava açılıncaya kadar sadece belirli bir çevrenin bilip tanıdığı Kavala, bir anda ülke gündeminin başlıca konularından biri haline geliyor; medeni dünyanın kamuoyunda haksız yere ceza aldığına inanılıyor, bir hukuk mağduru olarak algılanıyor  ve durumu  yakından izleniyor. Kısacası Osman Kavala ısrarla verilen  mahkumiyet kararlarıyla uluslararası bir şöhret konumuna getirilmiş oluyor.  

Hukuki esaslara ve yasalarımıza uygun bir karar verilseydi yıllarca önce kolaylıkla sonuçlandırılacak bir davanın  uluslararası bir mesele haline getirilmesi doğru olmamıştır. Bu dava  ülkemizde siyasi içerikli hukuki konuların çoğu defa hukuk  kuralları çerçevesinde değil siyasi iktidarın tercihlerine göre yönlendirilmesinin, yargıya müdahalenin tipik bir örneğidir. Kavala ile  ilgili ilk dava 2013’te açılıyor. Mahkeme mahkumiyeti gerektiren delil olmadığı gerekçesiyle beraat kararı veriyor. Yargıtaya gelen dava dosyası beş yıl bekletiliyor, böylelikle karar kesinleşmemiş oluyor. Sonra 1 Kasım 2017’de Gezi olaylarıyla Hükümeti devirmeye çalıştığı suçlamasıyla yeni bir dava açılıyor ve tutuklanıyor. AYM  Kavala’nın başvurusunu oy çokluğuyla red ediyor. Karara muhalif beş kişiden biri olan  AYM Başkanı Zühtü Aslan, yazdığı muhalefet şerhinde “olayların suç teşkil edici boyutuyla başvurucu arasındaki ilişkiyi gösteren kuvvetli belirtilerin gösterilmediğini" dosyada delil olmadığını açıkça ifade ediyor. 

Bu kararın ardından avukatı dosyayı AİHM’ne götürdü. Mahkeme dosyada delil olmadığı gerekçesiyle Kavala’nın derhal tahliyesine karar verdi. 2018 yılında verilen bu karara ilgili mahkememiz uymayınca AİHM 2019 yılı Aralık ayında yeniden hak ihlali kararı verdi. Mahkememiz buna da uymadı. Ancak dosyanın intikal ettiği İstanbul 30'ncu Ağır Ceza Mahkemesi  20 Şubat 2020’de Kavala’nın ve tüm sanıkların darbeye teşebbüs suçundan beraatına ve tahliyelerine karar verdi .

Bundan sonra  mesele hukuka bağlı devletlerin  uygulamalarında örneği pek görülmeyen bir tarzda gelişti. Kavala aynı günün akşamı tahliyesini beklerken, savcılık Kavala’nın gene aynı suçlamayla ve aynı dosyadan yeniden gözaltına alındığını açıkladı. Yani aynı dosya, aynı suçlamadan birbirine aykırı iki karar çıkmış oldu. Hukuk Muhakemeleri Usül Yasası’na uymayan bu karar ileriki yıllarda da çok konuşulacak ve eleştirilecektir . Beraat kararı veren hakimler hakkında soruşturma açıldı. Adalet Bakanlığı beraat kararıyla AİHM’nin kararına uyulmuş olduğu ve davanın böylelikle kapandığı yorumunu yaptı ve tabii AİHM bu yoruma itibar etmedi. Sonuçta dosyaya tek yeni delil bile konulmadan yapılan yargılamada  Kavala ağırlaştırılmış  müebbet hapis, diğer dokuz sanık 18’er yıl hapis cezası aldılar.

Türkiye  1949 yılında kurulan Avrupa Konseyi’nin kurucu üyelerindendir. Konsey’in hazırladığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalarken sözleşmenin 46.madde AİHM kararlarına uyacağını “taahhüt” etmiştir. Daha da önemlisi AK Parti Hükümeti döneminde Anayasamızın 90'ncı maddesine yapılan eklemeler AİHM kararlarının bizim yasalarımızın üzerinde olduğu yani öncelikle uygulanacakları belirtilmiştir. Ayrıca Ceza Muhakemeleri Yasasının 311/f maddesine Türk mahkemelerinin AİHM kararlarına uymamaları durumunda  mahkemelerimizin AİHM kararlarına uymalarının zorunlu olduğu yazılmıştır .

Bütün bu hususlar ortadayken Külliye’nin hukuk müşavirleri  AİHM kararlarının sadece yol gösterici nitelikte olduğunu, mahkemelerimizin bunlara uymak zorunda olmadıklarını ifade edebiliyorlar.  Adalet Bakanlığı ise Yargımızın bağımsız olduğunu, yargıçlarımızın hükümlerine dışarıdan müdahalenin kabul edilemeyeceğini söylüyor. Ama olay bizimkilerin algıladığı tarzda değil  evrensel hukuk kuralları çerçevesinde gelişiyor . AİHM’nin  “Büyük Daire’si” yani üst kurulu geçen hafta verdiği kararda Türkiye’nin sözleşmenin 46/ 1 maddesini ihlal ettiğini, "kararlara ısrarla uymadığını" belirten  mahkemenin daha önce verdiği kararı  onadı ve böylece karar kesinleşmiş oldu. Ayrıca kararda yer alan  “Türkiye’nin iyi niyetli davranmadığı” ifadesi, Uluslarası statüye sahip bu yüksek mahkemenin üye bir devlete kullanabileceği en ağır suçlamadır. 

Bu karardan sonra dosya Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ‘nde görüşülecek. Yani bizim Dışişleri Bakanlığımızın  “bu karar yok hükmündedir , tanımıyoruz" açıklaması süreci durdurmuyor. Dosya Bakanlar Komitesi’nde  görüşülmeye başlanırsa, mahkemenin kararlarına uymamakta ısrar ettiği belirtilen Türkiye hakkında, Konsey’deki oy hakkını askıya almaktan, üyelikten ihraca kadar çeşitli  yaptırımlar uygulamaya konulabilir. Avrupa Konseyi kuruluşundan bu yana ilk defa bir üyesi hakkında karar verme durumuna gelmiş oluyor. Birkaç  yıl önce Azerbaycan  Mahkemenin kararını uygulamadığından benzer bir durumla karşılaşmıştı; ancak dosyası Konsey’in gündemine gelmeden  Mahkemenin kararını uygulayarak yaptırımın önünü kesmişti.

Türkiye bir yol ayrımına gelmiş durumda. Bu dava Bakanlar Komitesi’nde gündeme alınırsa üyesi  olduğu Avrupa Konseyi ve dolayısıyla Batı dünyasına karşı nasıl bir tavır alacaktır?  Bir yaptırımla karşılaşılması durumunda  “bağımsız yargımıza müdahale ettirmeyiz “ diyerek sorunun ağır bir krize dönüşmesini göze alacak mıyız? Bu durumla karşılaşılırsa , Rusya’nın yaptığı gibi “herkes kendi yoluna” diyerek ülkemizi  Batı dünyasından tecrit  edecek bir tavır alabilecek miyiz ?  Osman Kavala bu ihtimallerin söz konusu olmasına vesile olacak kadar önemli bir kişilik mi ? Türkiye 1857 Paris Kongresi’nden bu yana devam eden  Batı’lı ülkeler Konvensiyonu’na katılma girişimlerini noktalar mı? İktidar böylesine radikal bir dönüşümün ekonomik, siyasal, sosyal, askeri ve hukuki maliyetini göze alabilir mi ? 

Bir başka ihtimal Batılı ülkelerin politikalarını duygularıyla ve ani kararlarla değil çıkarlarını dikkate alarak akıllarıyla ve zamana yayarak yönlendirdiklerini biliyoruz. Muhtemelen çeşitli kanallardan yürütülecek  “örtülü “ diplomatik temaslarla uzlaşma sağlanır; Kavala kararı Bakanlar Komitesi’nde görüşülmeden önce uygulamaya konulur,  böylece olay Brunson veya Kaşıkçı davalarında  olduğu gibi sessizce kapatılmış olur. Sonuçta 2021 yılı Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde 139 ülke arasında 117. sırada yer alan Türkiye, biraz daha alt sıralara kayar. Halkımız ise, devlet büyüklerimizin ve onları  ekranlarda ve basında  doğrulamakla görevlendirilen, yanlış yapmadıklarına iman etmiş olan  iktidar sözcülerinin dedikleriyle ikna edilip rahatlar .