AYDINI OLMAYAN ÜLKE

Şimdilerde anlıyoruz ki bir ülkede her alanda derin bir çürüme yaşanıyor ise, orada aydın da çürüyor, kaçınılmaz olarak.

Oysa modern Türkiye mücadelesi sürecinde ne büyük aydınlar çıkartmıştık sahneye; Cevdet Paşa, A. Mithat Paşa, Namık Kemal, Ali Süavi, Şinasi, Tevfik Fikret, Mehmet Akif, Ziya Gökalp, Reşat Nuri, Halide Edip, Yakup Kadri, Nazım Hikmet, Kemal Tahir, Peyami Safa, Nihal Atsız, Şevket Süreyya Aydemir, Necip Fazıl, Yaşar Kemal, Halil İnalcık, Ö. Lütfi Barkan, Cemil Meriç, Ali Bulaç ve daha niceleri. Her biri kendi mecrasında bir büyük derya idi.

Bu insanların yetiştiği toprak gerçekten de bu topraklar mı? Bu insanları doğuran, büyüten millet gerçekten de aynı millet mi? Doğru dürüst okulun, eğitimin, yolun, yordamın olmadığı zamanlarda bu çocuklar nerelerde büyüdüler böyle? Ne vakit o nesillere dair bir yazı okusam, bir hatırat görsem, bir yerlerde onlardan birisinin adına rastlasam, bu soruları sormaktan kendimi alamıyorum. O kaotik zamanlarda bu çocuklar nasıl yetiştiler böyle?

Zaman zaman “aydın nedir?” yahut “aydın kime denir?” şeklinde sorularla karşılaşırız ve bu soruya bazı cevaplar vermeye çalışırız. “Aydın, kafasıyla ve beyni ile dünyayı dönüştürmek için mücadele eden adamdır”. “Aydın çağının vicdanıdır” gibi. Bir aydın tanımı daha var, o da pek güzel; “Aydın, üstüne vazife olmayan işlerle uğraşan adamdır”.

Bu güzel tanımlardan da anlıyoruz ki, bir toplumda aydın sınıfı yahut aydın zümresi pek kıymetli olmalıdır, zira aydın, o toplumun kaderinde rol ve söz sahibidir. Yakın tarihte bu örneği Fransız ihtilalinde çok net görebiliyoruz. Fransız aydını, J. J. Rausseau’dan Robispier’e kadar, hem Fransa’nın, hem Avrupa’nın ve devamında da tüm dünyanın kaderini değiştirmiştir. Çünkü Fransız ihtilali, özünde bir burjuva aydın devrimidir.

Şimdi tekrar başa ve ülkemize dönelim. Yukarıda saydığım bu büyük evlatları, bu büyük aydınları çıkartan ülke nereye gitti? Bu büyük adamları yaratan millet bu millet değil miydi? Neden artık bu insanların ayarında, hatta bu insanların yarısı çapında aydın çıkartamıyoruz? Ne oldu bize? Nasıl bu hallere düştük? Nerede İslamcıların, solcuların, milliyetçilerin, liberallerin aydınları? O aydınlar ki yazdıkları bir makale, bir kitap ile, değil sadece kendi mahallesini, öteki mahalleleri bile sarsmayı başarırlardı.

Ve artık bu topraklarda adını herkesin saygıyla andığı, fikir üreten, kelam söyleyen aydın kuşağının soyu tükenmiş gibi görünüyor. Ben kendi adıma, yukarıda yaptığım “aydın” tanımının içine girecek isim bulmakta çok zorlanıyorum. Aklıma böyle isimler gelse gururla, memnuniyetle ve minnetle onları yazmak, anmak isterim, ama gelmiyor. (Dücane Cundioğlu’nu unuttuğumu sanmayın, ama onu bir istisna olarak kabul ediyorum).

İslamcı münevverler artık iktidarla tanıştılar ve düşünmekten vazgeçtiler, sadece iktidarın keyfini yaşamakla meşguller.

Milliyetçi aydın listesi zaten pek kalabalık değildi, en son iki fikir adamı olarak Durmuş Hocaoğlu ve Mustafa Çalık da göçtükten sonra, artık o mahallede fikir üretimi tamamen kesilmiş görünüyor.

Solcularımız mı? Ne yazık onlar sadece “iktidara karşı olmak ya da olmamak” ikilimi üzerinden yaşıyorlar hayatı. Ne yeni bir tez atıyorlar gündeme, ne de yeni bir anti-tez.

Üniversite ölmüş, haliyle bünyesinde barınmaya çalışan “aydın mayasını” da boğmuş. Üniversiteden fikir beyan edildiğine çok uzun yıllardır şahit olmuyoruz.

Artık günümüz “aydını” politikacı oldu! Politikacılık oynuyor. Televizyonlarda veya yazdıkları platformlarda bir partiyi savunmakla ve diğer bir partiyi de eleştirmekle geçiriyor günlerini. Fikir yok, düşünce yok, derinlik yok, gelecek zamanlara tutulan bir projeksiyon yok.

Yukarıda adını andığım değerli fikir adamı Durmuş Hocaoğlu, uzun yıllar ve nerdeyse öldüğü ana kadar hep, “bizi bu cehaletle Anadolu’da yaşatmazlar” diyerek geçip gitti bu dünyadan. Hocaoğlu burada “cehalet” tanımıyla doğrudan aydın zümreye işaret ediyordu. Peki yanılıyor mu? Hayır, hiç sanmıyorum. Keşke yanılsa.