Çocuklarda Ve Ergenlik Çağında Diyabet

Diyabet, çocukluk çağının en sık görülen kronik hastalığıdır. Bebeklikten oyun çocuğuna ve ergenlik çağına kadar her yaştaki çocukta görülebilir.

Çoğunlukla tanı daha geç yaşlarda konmaktadır ve ancak hayatı tehdit edici oranda şeker yüksekliği ortaya çıktığında anlaşılmaktadır. Bazen viral enfeksiyonlarla karıştırılır.

Dünyanın birçok bölgesinde tip 1 diyabeti olan çocukların yeterli imkanları olmaması sebebiyle hayatta kalmaları mümkün olmamaktadır. Özellikle gelişmemiş ya da az gelişmiş ülkelerde bu durum mevcuttur.

2007 ve 2008 Dünya Diyabet Günleri bu durumdaki ülkelerde diyabetin farkına varılmasını sağlamak, bilinci arttırmak amacını gütmüştür. Tip 1 ve tip 2 diyabetli çocukların erken tanısının komplikasyonları önlemedeki önemi vurgulanmıştır.

Diyabetli çocuklar sağlıklı bir yaşam sürebilir:

Birçok ülkede halen şekerin büyüklerin hastalığı olduğu gibi bir yanılgı vardır. Bu nedenle çocuklarda tanı gecikmektedir. Bu gecikmeler maalesef ölümlere neden olmaktadır. Bu tür bildiriler sayesinde çocukların daha erken tanı alması, tedavi yoluna daha erken girmesi, eğitilmeleri mümkün olur. Böylece bu çocukların tüm hayatlarını sağlıklı geçirmeleri sağlanabilir.

Çocuk diyabeti farklıdır!

Diyabet çocuklara ve ailelerine eşsiz darbeler vurur. Çocuklar her gün şekerlerini ölçer, insülin yapar, yemeklerini şekere göre ayarlar. Bir yandan da aynı çocuk, normal çocuklar gibi eğitimine devam eder ve buluğ çağına gelir. Bu gelişimin sağlıklı yürümesini sağlayabilmek için çok kişinin beraber hareketi önem taşımaktadır. Diyabeti tedavi eden ekip kadar aile ve okulun da birlikte hareket etmesi lazımdır. Bu şekilde alınacak önlemler sayesinde tip 1 ve tip 2 diyabetli çocuklar mümkün olan en az zararı görürler.

Çocuklarda Tip 2 diyabetin belirtileri Tip 1 diyabete benzemesine rağmen insülin duyarlılığı %30 azalmıştır.

Diyabetle yaşayan çocuk çektiği sıkıntılardan iyi bir psikolojik yardım, duyarlı bir aile ve okulda öğretmenlerinin yardımlarıyla kurtulabilir.

Okulda diyabetik çocuk:

Birçok ülkede diyabetli çocuklar yaklaşık 7 saatini okulda geçirir. Diyabetli çocuklar ve aileleri okul saatleri sırasında kan şekeri değerlerinin değiştiğini söylemektedir. Özellikle fiziksel aktivite, diyetteki değişiklikler kan şekeri değerlerinin okulda değişimini etkilemektedir. Diyabetli çocuklar için diyetlerini yapabilecekleri, kan şekerini ölçebilecekleri, insülinlerini uygulayabilecekleri özel mekânlar gerekmektedir.

IDF’in çocuklar için sağlıklı yaşam programı:

Gelişmekte olan ülkelerde çocuk diyabeti tedavisi gelişmiş ülkelerdeki gibi değildir. Çeşitli ülkelerde başlatılan girişimlerle bu durum değiştirilmeye çalışılmaktadır. Ülkemizde de diyabetli çocuklara insülin temini için, insülin bankaları ve eğitim merkezleri kurulmuştur.

Diyabet yalnızca büyükleri etkilemez:

Tip 2 diyabet özellikle 40 yaş üstündeki insanlara ciddi zararlar veren bir hastalıktır. Ancak son dönemlerde özellikle şişman ve hareketsiz çocukların artışı ile beraber çocuk ve genç yaşta tip 2 diyabetli sayısı artmaktadır. Bu artışın, beslenme biçimindeki değişime bağlı olduğuna inanılmaktadır. Dünyada yüksek yağ içeren yiyeceklerin artışı, lifli gıdaların alınmaması, ailelerin evde yemek yerine kolaycılığı seçip dışarıdaki hazır yiyeceklere yönelmelerinin bunda etkisi olduğu düşünülmektedir.

Tip 2 diyabetlilerin büyük çoğunluğu (%85’i), tanı konduğu anda şişmandır. Dünyada her 10 çocuktan birinin kilolu olduğu düşünülmektedir. Yaklaşık 30-45 milyon çocuğa denk gelen bu grubun 22 milyonu 5 yaşın altındadır. Tüm bu çocuklar yüksek diyabet riski altındadır.

Şişmanlık dışında diğer risk faktörleri ise:

Ailede tip 2 diyabet öyküsü, , etnik özellikler, yüksek kan basıncı, lipit (kan yağları) bozukluğu, azalan fizik aktivite, doğumda düşük ya da fazla kilolu doğmak olarak sıralanabilir.

Tip 2 diyabet çocuklarda çok yavaş seyirle gelişir. Sıklıkla ergenlik çağında görüldüğü bilinmektedir. Belki de insülin duyarlılığı bu yaşlara doğru azalmaktadır. Çünkü bu yaşlarda vücudun %30 oranında değişimi söz konusudur. Çocuktaki tip 2 diyabet, tip1 diyabete benzer bulgular gösterir, ancak daha hafif seyreder. Bazı çocuklarda ise büyüklerde görünen semptomların tamamı görülmeyebilir. Bu gizli kalış, diyabetin çocuklara daha çok zarar vermesine neden olur. Örneğin bazı çocuklarda tanı konduğu anda zararların oluştuğunu tespit edilmiştir. Büyüklerde görünen komplikasyonların çocuklarda daha az görüldüğü gibi bir yanılgıya düşülmemelidir. Kalpteki zararların, yüksek tansiyon ve anormal kan yağlarının artışının çocuklarda da aynı oranda görüldüğü bilinmelidir.

Çocuklarda ve büyüklerde diyabet tedavisi hayat boyu sürer. Aslında çocukların tedavisini yapmak, onlara özgü zorluklar içerir. Bu zorlukları şöyle sıralamak mümkündür: En temel farklılık bu çocukların büyüme çağında olmalarıdır. Yine önemli bir sorun da ailelerin çocuğun yemek biçimine yardım edememeleridir. Çünkü çocuk çok gençtir ve hastalığın bilincinde değildir. Bununla birlikte çocuğun tedavisi daha çok kişinin birlikte hareketini gerektirir. Örneğin; çevrenin çocuğu takibi önemlidir; ayrıca okulun çok büyük önemi vardır.

Diyabet farklı yaşlarda farklı sorunlarla karşımıza çıkar!

Okul öncesi çocuklardaki zorluklar: Aileye ve sağlık çalışanlarına bağlı olan sorunlar, normal olmayan yemek çeşitleri ve aktivite, insülin yaparken ve şeker ölçerken çocuğun canının acıması, hipoglisemiler.

Okul çağı çocuklardaki zorluklar: Okul ve çevre değişikliği nedeniyle zorluklar yaşanır. Başka çocuklarla birlikte olmanın getirdiği zorluklar vardır. Çocukların kan şekerini kendi ayarlamayı öğrenmesinden kaynaklanan sorunlar vardır. Kan şekerlerini okula ve çevreye adapte etmeleri yine bir zorluktur.

Korunma önlemleri:

• Günümüzde tip 1 diyabetin oluşumu önlenemiyor. Diyabetin sebebi halen araştırılmakta ve bilinmeyen yönleri bulunmaya çalışılmaktadır.

• Tip 2 diyabet ise başlangıçta önlenebilir bir durumdur; çünkü çoğu zaman şişmanlığa ve hareketsizliğe bağlanmaktadır.

• Çin’de, Finlandiya’da ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarda, egzersizle kilo kaybedince hastalığın oluşmadığı gözlenmiştir.

• Dünyadaki birçok ülke, okullarda ve topluma yönelik olarak, genel anlamda sağlıklı yaşamı ve sağlıklı çevreyi öğreten eğitim programları ve dersleri desteklemektedir.

• Okulların bir kısmı kantinlerde daha çok meyve ve sebze yemeyi özendirmektedir. Bazı okullarda ise çocuklar şekerli içecekleri azaltmaya ve aktiviteye yönlendirilmektedir.

• Ayrıca bazı sağlıkçılar vücut kitle indeksi ölçümü yaparak, çocukların aileleriyle bu durumu tartışıp çözümler aranmasını sağlamışlardır.

• Bazı bölgesel kuruluşlar da hayat boyu sağlıklı yaşamı öğretmek için kolları sıvamışlardır.

• Bilgilendirici okul programları birçok bölgede öne çıkmaktadır.

• Konuyla ilgili televizyon ve radyo programları da yapılmaktadır.

Kaynak; Türk Diyabet Cemiyeti.