Standart kelimesi TDK tarafından şöyle
tanımlanmaktadır.
1. Belli bir tipe göre
yapılmış veya ayrılmış, ölçün, ölçünlü, tek biçim
2. sıfat Belirli
ölçülere, yasaya, kullanıma uygun olan, ölçün, ölçünlü
3. sıfat Örnek veya
temel olarak alınabilen, ölçün, ölçünlü
4. isim Bir işletmede, bir ürünü, bir çalışma yöntemini, üretilecek
miktarı, bütçenin para miktarını belirlemek için konulmuş kural
Sistem kurulurken öncelikle işletmeye uygun
olan standart belirlenir. Bugün dünya üzerinde belli başlı 5 ana standart
bulunmaktadır.
ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemi Standartı
ISO 22000 Gıda Güvenliği Yönetim Sistemi
Standartı
ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Standartı
OHSAS 18011 İş Sağlığı Güvenliği Standartı
ISO 10002 Müşteri Memnuniyeti ve Şikâyet
Yönetimi Klavuzu,
Bunların dışında sektörlere özgü oldukça
farklı standartlar bulunmaktadır.
Günümüzde ISO standartları ülkelerin
yasalarına girmiş ve artık devletlerde hazırladıkları yasa ve yönetmeliklerde ISO
standart maddelerini kullanmaktadır. Bu sayededir ki, yasalarımızda, gıda
güvenliği risk analizi, çevre boyutları, iş sağlığı güvenliği risk analizi,
izlenebilirlik gibi kavramları bulabiliyoruz. Bu kavramlar yasalara
standartlardan geçen konulardır. Bu konuda çalışma yapmayan işletmelere bu
kavramlar biraz uzak gelse de artık yasalarla tüm işletmeler bu kavramlara
aşina olacaktır.
Eskiden sadece markasına ve müşterisine
önem veren elit firmaların çalışmalarının yürüttüğü kalite yönetim standartları
artık, yasalarla tüm işletmeler için zorunlu hale geldi. Özellikle Gıda
Güvenliği, Çevre Yönetim Sistemi ve İş Sağlığı Güvenliği sistemleri için
geçerli olmaktadır. İşletmeler tabiî ki sertifika almak zorunda değil, ancak
ilgili standart maddelerine göre hazırlanmış olan, sistemleri kurmak, uygulama
ve kayıtlarını muhafaza etmek zorundalar.
Bu standartlara göre işletmelerin
manuelleri bir anlamda kendi yasa yönetmeliklerini hazırlamaları, dokümante
etmeleri ve kayıtlarını muhafaza etmeleri gerekmektedir. Yönetim sistemlerinde
ilk şartı bu dokumantasyondur. Eğer bir yazılı hale getirilmiş çalışma
yönetmelik ve talimatları yoksa o işletmede sistemden bahsetmek mümkün olamaz.
Bir yerde, bir konuda sistemden bahsetmek
için dört temel kavramı hayata geçirmiş olmamız gerekmektedir. Bu dört temel kavram toplam kalite
yönetiminin temel teoremi olan PUKO döngüsü diye adlandırdığımız kavramdır. Yani Planla Uygula Kontrol Et ve Önlem al.
İşlet bu
dokümantasyon PUKA döngüsü için planlama aşamasını gerçekleştirmektedir.
Çalışma kuralları yazılı hale geldikten
sonra işletme standartları ancak kontrol edilebilir hale gelecektir. Kontrol
yani denetim mekanizması işletme ve çalışanlar üzerinde önemli bir verimlik
artışı ve iş yapma şekillerinde iyileşme sağlamaktadır. Bugün bu farkı yıllarda
ISO sistemlerini uygulayan tesislerle, uygulamayan tesisler arasındaki farktan
net olarak görebilmekteyiz. Yapılan araştırmalar, denetim sistemi kurulan
işletmelerde, işletmelerin özelliklerine göre %5 ile %30 arasında performans
artışı sağladığını göstermektedir.
Standartlaşma ve denetim mekanizmasının
personel verimliliği üzerine %5 bir etkisi olsa bile bu üç yüz personel
çalıştıran bir işletme için yaklaşık onbeş iş günü artı verimlilik
sağlamaktadır.
Bugün
otellerde ağırlıklı olarak uygulanan standartlaşma ve denetim mekanizmaları
şehrimizdeki tüm işletmeler için artık bir hedef olmak zorundadır. Yeni yasa ve
yönetmeliklerde işletmeleri bu şekilde çalışmaya zorlamaktadır.
Yapılacak
ilk şey işletmelere uygun olarak standartların belirlenmesi ve bu standartlara
göre çalışmalara hızla başlanmasıdır. Bu şekilde işletmeler hep yasal
yükümlülüklerini yerine getirmiş olacak, hem işletme standartlarını oluşturarak
müşteri memnuniyeti artışını sağlayacak hem de iş gücü verimliliklerini
artıracaktır.