GÜNCEL

Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idam edilişinin 48. yılı

İdam Kararına hangi partiden kimler onay verdi?

Marksist-Leninist görüşlere sahip 1968 devrimci gençlik hareketinin öğrenci liderleri ve siyasi aktivistleri olan Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan’ın 12 Mart Muhtırası sonrası 6 Mayıs 1972'de gerçekleşen idamlarının üzerinden 48 yıl geçti.

Amerika Birleşik Devletleri'ne karşı olan sert muhalefeti ve protestoları ile sembol haline gelen ve sol görüşlü kitleler ile sol siyaset tarafından sahiplenilen Gezmiş ve arkadaşlarını günümüzde de sol yelpazedeki tüm siyasiler olumlu şekilde yad ediyor ve idam edilişinin yıl dönümünü üzüntüyle anıyor.

Ne var ki, devrimci çizgide olanlar merkez solun Gezmiş olayı çerçevesinde kendi tarihi ile yüzleşmesi ve bugünkü söylemler ile o gün yaşananların tutarsızlığını açıkça dile getirmesi gerektiğini düşünüyor.

Kaç CHP'li Gezmiş'in idamına 'evet' dedi?

O günkü meclis tutanaklarında 450 üyeli Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oylamaya 323 milletvekilinin katıldığı ve 273 'evet'e karşı 48 'hayır' oyu ile idam cezasının onaylandığı belirtiliyor. Ne var ki, oy kullananların veya oylamaya katılmayanların hangi partilerden olduğu yazılı değil.

Bu tutanaktaki tüm isimleri TBMM arşivleri ile karşılaştıran Euronews Türkçe oylamada hangi partiden kimlerin ne yönde oy kullandığını tespit etti.

Ne var ki 1969-1973 yasama dönemi boyunca oldukça önemli sayıda milletvekilinin parti değiştirdiği veya bağımsız olduğu sonra yeniden partisine döndüğü veya başka partilere geçtiği görülüyor.

Pozisyon değiştirmiş olan vekillerin oylamanın yapıldığı gün hangi partide olduğu veya o gün bağımsız olup olmadığının tespitindeki zorluk nedeniyle oylamaya ilişkin isimlerin yeri belirlenirken bir dönem bağımsız olan veya çok sayıda parti değiştirmiş olan vekiller en uzun süre üye bulundukları ana partilere dağıtıldı.

Buna göre CHP'den 30 'evet', 47 'hayır', 2 'çekimser oy çıktığı ve 52 CHP'linin de oylamaya katılmadığı görülüyor.

CHP ve geri kalan tüm partilerdeki isimlerin tercihleri ise şu şekilde:

Siyasi liderlerler nasıl tutum almıştı?

Süleyman Demirel, İsmet Sezgin, Alpaslan Türkeş, Hüseyin Balan, Yusuf Ulusoy gibi isimler idama 'Evet' oyu verirken, Necmettin Erbakan, Osman Bölükbaşı ve Seyfi Günbeştan gibi isimler oylamaya katılmadı.

21 Mart'ta partinin genel sekreterlik görevinden istifa etmiş olan CHP Zonguldak milletvekili ve 14 Mayıs'ta da İsmet İnönü'nün istifası ile parti başkanlığına geçecek olan Bülent Ecevit oylamadan önce 24 Nisan 1972'de meclis kürsüsünden şu konuşmayı yapıyor:

Ecevit: İleride bizleri üzecek durumlar ortaya çıkabilir

"Huzurunuzda bulunan konuda öncelikle hüküm vermekten kaçınmak gerekir. Çünkü, ölüm cezalarının uygulanıp uygulanmaması söz konusu olan kimseler, münferit olayların sorumluları, suçluları olarak görülemezler. Geride acı, üzücü bir devre bıraktık. Şimdi birkaç kişinin muhakemesi yapılmıyor, bir bakıma tümü ile o acı, o üzücü dönemin muhakemesi yapılıyor, muhasebesi yapılıyor. Bu muhasebe tümü ile ortaya çıkmadan, bir sonuca varmadan önce, münferit sorumlular hakkında kesin yargılara varmak, daha doğrusu Büyük Millet Meclisi olarak, varılmış yargıları kesin sonuçlara ulaştırmak, ileride bizleri çok üzecek olan bazı durumlar ortaya çıkarabilir.

Nitekim zaman geçtikçe, konuya, soruna değişik açılardan bakılmakta; yine konuya değişik açılardan da baktığı için veya arada geçen zaman zarfında yeni ortaya çıkan verilerin ışığında değişik değerlendirmeler yapma olanağı bulunduğu için, aynı suçlardan dolayı bazı kimselere daha hafif, ölümden daha hafif cezalar verilmesi uygun görülmektedir."

İnönü: Siyasi suçlardan dolayı idam verilmesin

Meclis tutanaklarına göre CHP Genel Başkanı İsmet İnönü'nün konuşması ise şöyle:

"Arkadaşlarım; biz suçların infazında, infaz kanunundaki eksiklikleri tamir ettirmeye çalışırken; suçluları ceza görmemeleri, affedilmeleri fikrinde değildik ve yine öyle bir fikir taşımıyoruz. (CHP sıralarından «Bravo» sesleri.) Bunlar, suçlarının karşılığı olan cezaları görmelidirler; bu cezaları göreceklerdir. (CHP, AP, DP sıralarından «Bravo» sesleri.) Bu cezalar hususunda özel bir kanaatimiz var. O da, «Siyasî suçlardan dolayı idam cezası yapılmasın.» davasındayız.

Biz Anayasa Mahkemesine müracaat etmekle suçluların cezadan kurtulmalarını istemiyoruz, idama mukabil, müebbet ceza görebilirler. Müebbet ceza, idamdan daha hafif bir ceza değildir."

CHP durumu değiştirebilir miydi?

CHP idamların esas ve usul yönünden iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu ve mahkeme, itirazı usul yönünden kabul etti ve kanun Meclis’e geri geldi. Orhan Çalışlar göre CHP’nin yeniden Anayasa Mahkemesi’ne itiraz etmesi beklendi çünkü kanun esastan ele alınmamıştı. Çalışlar "Ne olduysa CHP bu kez itiraz etmedi. Etse birçok şey değişebilirdi"diyor.

Bu şartlarda tüm CHP'liler katılmış ve red oyu vermiş olsaydı da idamı durdurmak mümkün olmayacaktı ancak oylamanın CHP adına bu rakamlarla gerçekleşmiş olması bugün tartışma konusu olmaya devam ediyor.

Cumhuriyet Halk Partisi

EVET	HAYIR	ÇEKİMSER	KATILMADI

Fazıl Güleç

Mevlüt Ocaıkcıoğlu

Gıyasettin Karaca

Ali Rıza Güllüoğ'lu

Kemal KÜÇÜKTEPEPINAR

Ferda Güley

Nihat Kale

Süleyman Mutlu

Emir Halil POSTACI

Turgut Boztepe

Abdülkerinı Baya zıt

Kemal SATIR

Hayrettin Uysal

Vehbi Meşhur

İbrahim Sıtkı HATİPOĞLU

Yaşar Akal

Orhan Birgit

Hasan Ali GÜLCAN

Âdil Yaşa

Şinasi özdenoğlu

Hayrettin HANAĞASI

Yılmaz Alpaslan

Cengizhan Yorulmaz

Şevket ASBUZOGLU

Hüseyin Yemipınar

Ömer Buyrukçu

Ali İhsan GÖĞÜŞ

Âdil Turan

Mehmet Çelik

Hüseyin İNCİOĞLU

Bülent Ecevit

M. Kemal Yılmaz

Mustafa Kemal ÇİLESİZ

Kâmil Kırıkoğlu

Salih Zeki Altunbaş

İbrahim Kayahan NAİBOĞLU

Yusuf Ziya Yılmaz

Mehmet Niyazi Gürer

Necati ALP

Kemal Ataman

Mehmet Ergül

Nureddin ÖZDEMİR

İbrahim Cüceoğlu

Sadrettin Çanga

Hüsnü ÖZKAN

A. Sakıp Hiçerimez

ibrahim Öktem

Turhan ÖZGÜNER

Osman Soğukpmar

Mustafa Çalıkoğlu

İsmail ARAR

Yusuf Ziya Yağcı

Cahit Angın

Hasan Şevket ADALAN

Abdullah Naci Budak

İlhan Açıkalın

Burhanettin ASUTAY

Kenan Mümtaz Akışık

Hüdai Oral

Osman YELTEKİN

Kemal Demir

•Şiınıaısi Oöl'akoğlu (1.)

İrfan BARAN

Nadir Yavuzkan

M. Sait Reışa

Ali ERBEK

Nail Atlı

Çetin Yılmaz

Muallâ Akarca

Nuri Çelik Yazıcıoğlu

Bahir Ersoy

M. Nuri Kodaananoğlu

Cevat Sayın

Orhan Eyüboğlu

Haindi Mağden

Mehmet Aytuğ

Coşkun Karagözoğlu

Mustafa Boyar

Hasan Çetinkaya

Kemal Önder

Cevat Küçük

Selçuk Erverdi

Turgut Artaç

Ali Rıza Uzuner

Celâl Kargılı

Mehmet Seydibeyoğlu

Mehmet Emin Erdinç

Hüseyin Dolun

Mustafa Aksoy

Ahmet Güner

Necdet Uğur

Sadi Koç aş (1.)

Reşit Ülker

Orhan Okay

Lehit Yurdoğlu

Veli Bakirli

Şeref Ba'kşık

İbrahim Öztürk

Mustafa Hulûsi ÇAKIR

Şevki Altındağ

Kemal Güven

Memduh Ekşi

Kemal Okyay

Ata Topaloğlu

Tufan Doğan Avşargil

Orhan Vural

Mehmet Yüceler

Sami KUMBASAR

Beyti Arda

llyas Kılıç

Mustafa Ustündağ

Tevfik Fikret Övet

Hakkı Gökçe

Vahit Bozatlı (Bşk. V.)

İsmet İnönü

Ahmet Durakoğlu

Muammer Ertem

Ekrem Kangal

Mustafa Ok

M. Kemal Palaoğlu

Mehmet özdal

İsmail Hakkı Birler

Ali Döğerli

Mehmet Arslantürk

Nermin Neftçi

A.hmet Şener

Necati Aksoy

Vehbi Melik

Abdullah Baştürk

Hüseyin Baytürk

Cahit Karakaş

EVET

HAYIR

ÇEKİMSER

KATILMAYANLAR

Adalet Partisi